Nie sztuką jest dopłacanie z kasy państwowej do rachunków, ale ich obniżenie przez bardziej efektywne korzystanie z energii. Leży to zarówno w interesie osoby ubogiej, której nie stać na opłacenie rachunków, jak też w interesie całego społeczeństwa.
Ubóstwo energetyczne jest bowiem poważnym problemem obejmującym swoim zasięgiem coraz większy obszar Europy. Wbrew pozorom nie dotyczy on jedynie krajów biednych, ale również tych bogatych – Francji, Belgii, Niemiec, Hiszpanii, czy Wielkiej Brytanii, gdzie szeroko zajmowano się nim m.in. w regionie Kornwalii.
Problem ubóstwa energetycznego w znacznym stopniu dotyka również Polski. Według badań przeprowadzonych na podstawie danych GUS z 2008 r., ponad 40 proc. gospodarstw domowych w naszym kraju przeznacza na cele grzewcze więcej niż 10 proc. dochodów i właśnie ta grupa narażona jest najbardziej na problemy związane z ubóstwem energetycznym.
Zagrożone są gospodarstwa domowe emerytów i rencistów, gospodarstwa jednoosobowe oraz rodziców samotnie wychowujących dzieci. Inne badania pokazują, jak bardzo polskie gospodarstwa domowe są wrażliwe na podwyżki cen energii – co również jest istotną przyczyną występowania ubóstwa energetycznego. Aby temu przeciwdziałać, poza centralnymi ustaleniami, niezmiernie istotne są działania regionalne i lokalne.
W publikacji „Ubóstwo energetyczne a efektywność energetyczna – analiza problemu i rekomendacje", wydanej przez Instytut na rzecz Ekorozwoju, znaleźć można wyjaśnienie, czym jest ubóstwo energetyczne oraz, na jaką skalę występuje w naszym kraju i w całej Europie.
Pokazano, w jaki sposób poprawa efektywności energetycznej gospodarstw domowych może wpływać na zmniejszenie opisanego zjawiska. Podano także wiele przykładów programów wdrażanych w krajach Unii Europejskiej uwzględniających pomoc odbiorcom wrażliwym, czyli potencjalnie zagrożonym ubóstwem energetycznym, poprzez działania zwiększające efektywność energetyczną.
Dobrym przykładem jest opisany w publikacji przypadek Danii, gdzie efektywność wykorzystania energii jest jednym z wiodących tematów polityki i biznesu. Wskutek działań podejmowanych już od lat 70. ubiegłego wieku, obecnie problem ubóstwa energetycznego w kraju tym nie występuje.
W obniżaniu rachunków pomogą programy dotyczące efektywności energetycznej, w tym wspierające termomodernizację budynków oraz programy przewidujące wsparcie do wymiany systemu ogrzewania i sprzętów gospodarstwa domowego na wydajniejsze energetycznie. Aby mogło tak się stać, potrzebne są programy wsparcia adresowane do najuboższych, a nie tylko do tych, którzy mają odpowiednio wysoką zdolność kredytową, mogących sobie pozwolić na taką inwestycję.
Przykładem takich działań są projekty Community Energy Plus, kornwalijskiej organizacji charytatywnej, która od 2001 roku przez 10 lat przeprowadziła na rzecz ubogich rodzin ponad 22000 inwestycji termomodernizacyjnych oraz wymiany źródeł ciepła.
Zdaniem autorów publikacji w podobny sposób na kwestię wsparcia dla odbiorcy wrażliwego powinno się patrzeć w Polsce. W przeważającej większości działania te mogą być wdrażane regionalnie i lokalnie.
W Polsce szczególnie zainteresowane tego rodzaju działaniami powinny być centra lub domy pomocy społecznej działające w każdej gminie lub powiecie w Polsce.
Ubóstwo energetyczne traktowane jest w Unii Europejskiej coraz poważniej. Mimo że brakuje na razie dokumentów i strategii wprost poświęconych jego zapobieganiu i zwalczaniu, to w licznych aktach prawnych – pośrednio związanych z tematem – problem ten jest odnotowywany.
W najnowszej dyrektywie w sprawie efektywności energetycznej zauważa się potrzebę realizowania działań oraz wprowadzania instrumentów finansowych zachęcających i umożliwiających inwestycje w efektywność energetyczną, co pomoże zmniejszyć ubóstwo energetyczne.
Zachęca się też państwa członkowskie, aby w obowiązkach i realizowanych działaniach, których celem jest oszczędzanie energii, uwzględniać aspekty społeczne, m.in. poprzez priorytetowe wdrażanie części środków przeznaczonych na efektywność energetyczną w gospodarstwach domowych będących w stanie ubóstwa energetycznego oraz w lokalach socjalnych.
Odpowiednia promocja efektywności energetycznej powinna być również jednym z istotnych działań na poziomie gminy czy powiatu.
Źródło: Instytut na rzecz Ekorozwoju
