Utrzymanie obiektu zabytkowego w świetle prawa

Ochrona konserwatorska zabytków

Ochrona obiektów zabytkowych jest sprawowana z mocy prawa przez państwową służbę zabytków (Generalnego Konserwatora Zabytków i wojewódzkich konserwatorów zabytków). Polega ona w szczególności na podejmowaniu przez organy administracji publicznej działań mających na celu:

• zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych do trwałego zachowania zabytków oraz ich zagospodarowania i utrzymania;
• zapobieganie zagrożeniom mogącym spowodować uszczerbek dla wartości zabytków;
• udaremnianie niszczenia i niewłaściwego korzystania z zabytków;
• przeciwdziałanie kradzieży, zaginięciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków za granicę;
• kontrolę stanu zachowania i przeznaczenia zabytków;
• uwzględnianie zadań ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy kształtowaniu środowiska.

Wojewódzki konserwator zabytków i jego pracownicy prowadzą m.in. kontrolę przestrzegania i stosowania przepisów dotyczących ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, z uprawnieniem do:

• wstępu na teren nieruchomości, jeżeli istnieje uzasadnione podejrzenie zniszczenia lub uszkodzenia zabytku;
• oceny stanu zachowania, warunków przechowywania i zabezpieczenia zabytków wpisanych do rejestru, w terminie uzgodnionym z ich właścicielem lub posiadaczem;
• sprawdzania zgodności wszelkich działań podejmowanych przy zabytkach wpisanych do rejestru oraz prowadzonych badań archeologicznych z zakresem lub warunkami określonymi w pozwoleniu i zatwierdzoną dokumentacją;
• żądania ustnych lub pisemnych informacji w zakresie niezbędnym dla ustalenia stanu faktycznego dotyczącego zakresu kontroli;
• żądania okazania dokumentów i udostępnienia wszelkich danych mających związek z zakresem kontroli;
• dokonania wpisu w dzienniku budowy w zakresie określonym przepisami Prawa budowlanego.

Wojewódzki konserwator zabytków może też wystąpić do komendanta policji z wnioskiem o pomoc, jeżeli jest to niezbędne do przeprowadzenia czynności kontrolnych.

Ochrona konserwatorska w państwowej służby zabytków przejawia się w działaniu władczym wojewódzkiego konserwatora zabytków, polegającym m.in. na wydawaniu decyzji:

• o wstrzymaniu robót wykonywanych bez jego pozwolenia lub w sposób odbiegający od zakresu i warunków tegoż pozwolenia;
• o przywrócenie zabytku do poprzedniego stanu lub uporządkowanie terenu, z określeniem terminu wykonania;

zobowiązującej do doprowadzenia zabytku do jak najlepszego stanu we wskazany sposób i w określonym terminie.

Wojewódzkiemu konserwatorowi zabytków przysługuje również:

• prawo wznowienia postępowania w sprawie wydanego pozwolenia na prace w obiekcie zabytkowym,
• prawo do jego zmiany,
• a także prawo do cofnięcia pozwolenia,

jeżeli w trakcie wykonywania badań, prac, robót lub innych działań określonych w pozwoleniu wystąpiły nowe fakty i okoliczności, którego mogłyby doprowadzić do uszkodzenia lub zniszczenia zabytku.

Ochronę wykonywaną przez państwową służbę zabytków należy odróżnić od czynności opieki nad zabytkami, należących do obowiązków właścicieli i posiadaczy obiektów zabytkowych.

Opieka nad zabytkiem

Opieka polega na wykonywaniu przez podmiot zobowiązany, właściciela lub posiadacza obiektu zabytkowego, konkretnych czynności prowadzących do zabezpieczenia i utrzymania zabytku w jak najlepszym stanie, jak też do korzystania z zabytku, a więc jego eksploatacji, w sposób zapewniający „trwałe zachowanie jego wartości”. Według art. 5 UOZ opieka nad zabytkiem, sprawowana przez jego właściciela lub posiadacza, polega w szczególności na zapewnieniu warunków do:

• naukowego jego badania i dokumentowania;
• prowadzenia przy nim prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych;
• zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie;
• korzystania z niego w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego wartości;
• popularyzowania i upowszechniania wiedzy o zabytku oraz jego znaczeniu dla historii i kultury.

Obowiązek opieki rozciąga się na zapewnienie „trwałego zachowania wartości” zabytku, co należy rozumieć jako działania faktyczne, dzięki którym nie dojdzie do utraty wartości użytkowej, podobnie, jak w art. 5 ust. 2 Prawa budowlanego.

„Istotę zachowania polegającą na utrzymywaniu zabytku zgodnie z przepisami o ochronie zabytków można sprowadzić do przestrzegania w szczególności tych przepisów, które nakładają na właściciela zabytku obowiązek realizacji działań wynikających z definicji opieki nad zabytkami spoczywającej na właścicielu, a zatem zabezpieczenie i utrzymanie zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie i korzystanie z zabytku w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego wartości” – stanowi wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 28 grudnia 2012 r., sygn. I SA/Go 990/12.

Niezależnie od obowiązków określonych w art. 5 UOZ, właściciel zabytku lub jego posiadacz jest zobowiązany także do:

• zawiadamiania wojewódzkiego konserwatora zabytków o uszkodzeniu, zniszczeniu lub kradzieży, o zagrożeniu, o zmianach dotyczących stanu prawnego zabytku,
• udostępniania zabytku w celu przeprowadzenia badań.

Do wykonywania opieki nad zabytkiem konieczne jest dysponowanie wydanymi ad hoc przez wojewódzkiego konserwatora zabytków tzw. zaleceniami konserwatorskimi. W tym celu ustawa nakłada na właściciela lub posiadacza zabytku obowiązek wystąpienia o wydanie zaleceń konserwatorskich jako podstawy eksploatacji zabytku.

„Na wniosek właściciela lub posiadacza zabytku wojewódzki konserwator zabytków przedstawia, w formie pisemnej, zalecenia konserwatorskie, określające sposób korzystania z zabytku, jego zabezpieczenia i wykonania prac konserwatorskich, a także zakres dopuszczalnych zmian, które mogą być wprowadzone w tym zabytku” (art. 27 UOZ). Norma tego przepisu jest jednoznaczna, ponieważ nie można korzystać z zabytku lub go eksploatować dowolnie, z pominięciem zaleceń państwowej służby zabytków.

Zagospodarowanie na cele użytkowe zabytku wpisanego do rejestru wymaga, by jego właściciel lub posiadacz miał:

• dokumentację konserwatorską, określającą stan zachowania zabytku nieruchomego i możliwości jego adaptacji, z uwzględnieniem jego historycznej funkcji i wartości;
• uzgodniony z wojewódzkim konserwatorem zabytków program prac konserwatorskich przy zabytku nieruchomym, określający zakres i sposób ich prowadzenia oraz wskazujący niezbędne do tego celu materiały i technologie;
• uzgodniony z wojewódzkim konserwatorem zabytków program zagospodarowania zabytku nieruchomego wraz z otoczeniem oraz dalszego korzystania z tego zabytku, z uwzględnieniem wyeksponowania jego wartości.

Ustawa obliguje do posiadania wymaganej dokumentacji zabytku. W wypadku jej braku wojewódzki konserwator zabytków, na wniosek właściciela lub posiadacza zabytku, powinien nieodpłatnie udostępnić do wglądu posiadaną przez siebie dokumentację oraz „umożliwić dokonywanie niezbędnych odpisów z tej dokumentacji”. To obowiązek z mocy prawa. Jednakże do prawidłowej eksploatacji każdego obiektu zabytkowego konieczne jest posiadanie wymienionej w ustawie dokumentacji, czyli:

• dokumentacji konserwatorskiej;
• programu zagospodarowania zabytku;
• programu prac konserwatorskich.

Przypomnijmy, że – niezależnie od przepisów ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami – właściciela i posiadacza zabytku obowiązują przepisy Prawa budowlanego oraz (odpowiednio) przepisy techniczno-budowlane.

Według art. 5 ust. 2 Prawa budowlanego obiekt budowlany należy użytkować w sposób zgodny z jego przeznaczeniem i wymaganiami ochrony środowiska, a także utrzymywać w należytym stanie technicznym i estetycznym, nie dopuszczając do nadmiernego pogorszenia jego właściwości użytkowych i sprawności technicznej, w szczególności w zakresie związanym z wymaganiami art. 5 ust. 1 pkt 1–7 Prawa budowlanego, w tym z obowiązkiem ochrony obiektów wpisanych do rejestru zabytków oraz obiektów objętych ochroną konserwatorską.

Umiejscowienie obowiązków ochrony obiektów budowlanych będących zabytkami rejestrowymi w przepisach art. 5 ust. 2 Prawa budowlanego skutkuje tym, że w okresie ich użytkowania właściciela i posiadacza obiektu zabytkowego obowiązują jego przepisy. Określają one szczegółowo obowiązki w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa użytkowania, wykonywania kontroli okresowych i wykonywania zaleceń pokontrolnych, prowadzenia książki obiektu budowlanego i przechowywania dokumentacji techniczno-budowlanej (chodzi o przepisy art. 61, 62, 63, 64, 65, 66 i następne Prawa budowlanego).

Oznacza to również, że w wypadku naruszenia obowiązków nałożonych przepisami Prawa budowlanego (w szczególności art. 61), właścicielowi lub zarządcy obiektu zabytkowego grozi postępowanie prowadzone przez organ nadzoru budowlanego oraz sankcje karne z Prawa budowlanego, niezależnie od rygorów ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. W szczególności organ nadzoru budowlanego może z mocy prawa wszcząć postępowanie, gdy obiekt zabytkowy stwarza zagrożenie dla życia, zdrowia, mienia i środowiska.

Zwróćmy uwagę, że „przepisy ustawy z 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami nie mają charakteru lex specialis w stosunku do przepisów Prawa budowlanego. Żadne przepisy obowiązującego prawa nie wyłączają kompetencji organu nadzoru budowlanego, w sytuacji gdy postępowania prowadzi też konserwator zabytków. Ani w uregulowaniach Prawa budowlanego, ani w ustawie z 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami nie występują w tym względzie żadne wyłączenia (art. 2 ust. 2 pkt 3 Prawa budowlanego i art. 2 ust. 1 ustawy z 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami)” – jak stanowi wyrok NSA w Warszawie z dnia 17 grudnia 2014 r., sygn. II OSK 961/13, LEX 1643782.

Prowadzenie badań i prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych w obiekcie zabytkowym według UOZ

Badania obiektu zabytkowego i prace przy nim można wykonywać według posiadanej dokumentacji oraz wyłącznie za pozwoleniem wojewódzkiego konserwatora zabytków.

Pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków wymaga (art. 36 UOZ):

• prowadzenie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru;
• wykonywanie robót budowlanych w otoczeniu zabytku;
• prowadzenie badań konserwatorskich zabytku wpisanego do rejestru;
• prowadzenie badań architektonicznych zabytku wpisanego do rejestru;
• prowadzenie badań archeologicznych;
• przemieszczanie zabytku nieruchomego wpisanego do rejestru;
• dokonywanie podziału zabytku nieruchomego wpisanego do rejestru;
• zmiana przeznaczenia zabytku wpisanego do rejestru lub sposobu korzystania z niego;
• podejmowanie innych działań, które mogłyby prowadzić do naruszenia substancji lub zmiany wyglądu zabytku wpisanego do rejestru.

Wyliczony wyżej wykaz przypadków objętych obowiązkiem uzyskania pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków rozszerzono 11 września 2015 r. na podstawie tzw. ustawy krajobrazowej, ustawy z dnia 24 kwietnia 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu (DzU z 2015 r., poz. 774). Uzupełniono go wtedy o obowiązek uzyskania pozwolenia na umieszczanie na zabytku rejestrowym urządzeń technicznych, tablic reklamowych lub urządzeń reklamowych (w rozumieniu ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym), a nawet napisów.

Należy zwrócić szczególną uwagę na art. 118 UOZ po nowelizacji, ponieważ „kto bez pozwolenia umieszcza na zabytku wpisanym do rejestru: urządzenie techniczne, tablicę reklamową lub urządzenie reklamowe w rozumieniu ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, lub napis, podlega karze ograniczenia wolności albo grzywny”. W przepisach końcowych cytowanej ustawy krajobrazowej ustalono, że podmiot, który umieścił tablicę reklamową lub niespełniające warunków urządzenie reklamowe, o których mowa, dostosuje je do tych warunków w terminie sześciu miesięcy od dnia wejścia w życie ww. ustawy (licząc od 11 września 2015 roku).

Wojewódzki konserwator zabytków w wydanym pozwoleniu określa warunki, które „zapobiegną uszkodzeniu lub zniszczeniu zabytku”. Może on uzależnić wydanie pozwolenia od przeprowadzenia niezbędnych badań konserwatorskich, architektonicznych lub archeologicznych; są to obowiązki właściciela lub posiadacza zabytku.

Organ wydaje pozwolenie na wniosek osoby fizycznej lub jednostki organizacyjnej posiadającej tytuł prawny do korzystania z zabytku wpisanego do rejestru, „wynikający z prawa własności, użytkowania wieczystego, trwałego zarządu albo ograniczonego prawa rzeczowego lub stosunku zobowiązaniowego”. Pamiętajmy, że uzyskanie pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków na podjęcie robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru nie zwalnia z obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę albo zgłoszenia w przypadkach określonych przepisami Prawa budowlanego.

Rozporządzeniem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 14 października 2015 r. w sprawie prowadzenia prac konserwatorskich, prac restauratorskich, robót budowlanych, badań konserwatorskich, badań architektonicznych i innych działań przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków oraz badań archeologicznych i poszukiwań zabytków (DzU z 2015 r., poz. 1789) ustalono wytyczne co do warunków formalnych ubiegania się o wydanie pozwolenia na prace przy obiekcie zabytkowym lub terenie objętym ochroną konserwatorską.

Do wniosku o pozwolenie na prace konserwatorskie i restauratorskie należy dołączyć:

• program prac konserwatorskich, prac restauratorskich, badań konserwatorskich albo badań architektonicznych;
• dokumenty potwierdzające posiadanie przez osobę kierującą pracami konserwatorskimi, pracami restauratorskimi, badaniami konserwatorskimi albo badaniami architektonicznymi kwalifikacji do kierowania (odpowiednio) tymi pracami albo badaniami; albo samodzielnego ich wykonywania, w przypadku, gdy osoba ta nie będzie wyłaniana w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego;
• dokument mówiący o tytule prawnym do korzystania z zabytku.

We wniosku o wydanie pozwolenia na prowadzenie robót budowlanych należy określić m.in. wskazanie przewidywanego terminu rozpoczęcia i zakończenia robót budowlanych, a także tożsamość osoby, która nimi kieruje, oraz osoby wykonującej nadzór inwestorski. Do wniosku dołącza się:

• projekt budowlany albo część projektu budowlanego w zakresie niezbędnym do oceny wpływu planowanych robót budowlanych na zabytek;
• dokumenty potwierdzające posiadanie przez osobę:
• kierującą robotami budowlanymi – kwalifikacji do kierowania tymi robotami,
• wykonującą nadzór inwestorski – kwalifikacji do wykonywania nadzoru inwestorskiego,
• dokument potwierdzający posiadanie przez wnioskodawcę tytułu prawnego do korzystania z zabytku, uprawniającego do występowania z tym wnioskiem, albo oświadczenie wnioskodawcy o posiadaniu tego tytułu.

„1. Decyzje wydawane na podstawie art. 36 ust. 1 pkt 1 ustawy z 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami wydawane są w ramach tzw. uznania administracyjnego. Przepisy prawa nie określają, w jakich przypadkach konieczne jest wydawanie pozwolenia, a w jakich odmawia się jego udzielenia, pozostawiając tę kwestię ocenie organu ochrony zabytków. Ocena ta powinna każdorazowo opierać się na ustaleniu, jaki wpływ konkretna inwestycja będzie miała na chronione wartości danego obszaru zabytkowego. Wydając pozwolenie, o którym mowa w ww. przepisie, organ ochrony zabytków związany jest żądaniem strony co do zakresu swojego rozstrzygnięcia. Organowi orzekającemu o udzieleniu pozwolenia konserwatorskiego nie wolno ingerować w przewidziane przez wnioskodawcę rozwiązania techniczne czy projektowe. Może on jedynie wyrazić zgodę na ich zastosowanie w okolicznościach konkretnej sprawy albo takiej zgody odmówić.

2. Decyzja wydawana w oparciu o uznanie administracyjne podlega ocenie sądu administracyjnego jedynie od strony formalno-prawnej tj., czy decyzja została wydana z zachowaniem reguł postępowania administracyjnego. Kontroli sądu administracyjnego poddana jest spójność argumentacji przytoczonej w rozstrzygnięciu indywidualnym opartym na uznaniu administracyjnym” – głosi wyrok WSA w Warszawie z dnia 19 maja 2014 r., VII SA/Wa 254/14.

W ramach ustawowej ochrony przepisy wymagają, by właściciel lub posiadacz zabytku do prowadzenia prac konserwatorskich, prac restauratorskich oraz badań konserwatorskich i architektonicznych zapewnił kierowanie tymi pracami albo ich samodzielne wykonywanie przez osoby spełniające wymagania, o których mowa w art. 37a ust. 1 i 2, art. 37b ust. 1 i 3, art. 37d ust. 1 albo art. 37e ust. 1 UOZ, a także wykonywanie nadzoru inwestorskiego zgodnie z przepisami art. 37c UOZ.

Pracami konserwatorskimi, pracami restauratorskimi lub badaniami konserwatorskimi, prowadzonymi przy zabytkach, może kierować wyłącznie osoba, która ma odpowiednie kwalifikacje zawodowe (tzn. ukończyła studia drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie w zakresie konserwacji i restauracji dzieł sztuki lub konserwacji zabytków) oraz zaliczyła staż (co najmniej dziewięciomiesięczny), biorąc udział w pracach konserwatorskich, pracach restauratorskich lub badaniach konserwatorskich, prowadzonych przy zabytkach wpisanych do rejestru.

Przepisy dopuszczają, aby w dziedzinach nieobjętych programem studiów wyższych, pracami takimi kierowała osoba posiadająca świadectwo ukończenia szkoły średniej zawodowej oraz tytuł zawodowy albo wykształcenie średnie i dyplom potwierdzający posiadanie kwalifikacji zawodowych w zawodach odpowiadających danej dziedzinie lub dyplom mistrza w zawodzie odpowiadającym danej dziedzinie – oraz zaliczony staż (co najmniej cztery lata udziału w takich pracach konserwatorskich).

Z kolei robotami budowlanymi przy zabytku może kierować oraz nadzór inwestorski sprawować jedynie taka osoba, która ma uprawnienia budowlane określone przepisami Prawa budowlanego oraz co najmniej 18-miesięczną praktykę w robotach budowlanych prowadzonych przy zabytkach rejestrowych.

Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami nie narusza innych przepisów prawa, co oznacza, że właściciela i posiadacza obiektu zabytkowego obowiązują również inne przepisy, m.in. Prawa budowlanego, Prawa ochrony środowiska, Prawa o ochronie przyrody, ustawy o gospodarce nieruchomościami czy ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

W szczególności właściciela i posiadacza obiektu zabytkowego jako inwestora zamierzającego wykonywać roboty budowlane w obiekcie zabytkowym obowiązują przepisy w zakresie projektowania, budowy i realizacji zamierzenia budowlanego w obiekcie zabytkowym. Tym samym obowiązują go normy i zasady przepisów techniczno-budowlanych oraz postępowanie przed organem administracji architektoniczno-budowlanej w celu uzyskania pozwolenia na budowę. Według art. 39 Prawa budowlanego prowadzenie robót budowlanych przy obiekcie budowlanym wpisanym do rejestru zabytków lub na obszarze wpisanym do rejestru zabytków przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budowę wymaga uzyskania pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków. Z kolei pozwolenie na rozbiórkę obiektu zabytkowego (wpisanego do rejestru zabytków) może być wydane po uzyskaniu decyzji Generalnego Konserwatora Zabytków działającego w imieniu ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego o skreśleniu tego obiektu z rejestru zabytków.

Według wyroku WSA w Poznaniu z dnia 25 czerwca 2015 r., sygn. IV SA/Po 280/15, „stanowisko wojewódzkiego konserwatora zabytków, o którym mowa w art. 39 ust. 3 i 4 Prawa budowlanego jest wiążące dla organu właściwego w sprawie pozwolenia na budowę (odpowiednio: rozbiórkę)". Jeżeli zatem owo stanowisko jest negatywne („odmawia uzgodnienia”), to stanowi wystarczającą podstawę odmowy udzielenia inwestorowi pozwolenia na budowę, a wręcz udzielenie takiego pozwolenia wyklucza.

Czy jest możliwe odstępstwo od przepisów techniczno-budowlanych?

Podstawę prawną odstępstwa od przepisów techniczno-budowlanych przy realizacji robót konserwatorskich, restauratorskich i budowlanych przy obiekcie zabytkowym (rejestrowym) stanowią przepisy art. 9 Prawa budowlanego.

Dopuszczają one „w przypadkach szczególnie uzasadnionych” odstępstwo od przepisów techniczno-budowlanych budynku zabytkowego, pod warunkiem, że nie będzie to powodować zagrożenia życia ludzi lub bezpieczeństwa mienia oraz powodować pogorszenia warunków zdrowotno-sanitarnych i użytkowych obiektów, a także stanu środowiska, po spełnieniu określonych warunków zamiennych. W takim wypadku właściwy organ, po uzyskaniu upoważnienia ministra, w drodze postanowienia, udziela bądź odmawia zgody na odstępstwo.

Według przepisów art. 9 ust. 3 pkt 4 Prawa budowlanego, inwestor wnioskujący o zgodę na odstępstwo w odniesieniu do obiektu zabytkowego lub obszaru objętego ochroną konserwatorską musi dołączyć do wniosku skierowanego do organu administracji architektoniczno-budowlanej „pozytywną opinię wojewódzkiego konserwatora zabytków w odniesieniu do obiektów budowlanych wpisanych do rejestru zabytków oraz innych obiektów budowlanych usytuowanych na obszarach objętych ochroną konserwatorską”. Brak wymagalnego uzgodnienia spowoduje sytuację naruszenia prawa, określoną w art. 35 ust. 3 Prawa budowlanego, w której organ po sprawdzeniu wezwie inwestora do usunięcia naruszeń w określonym terminie, a po jego bezskutecznym upływie – odmówi wydania pozwolenia na budowę.

Należy też pamiętać, że zgoda na odstępstwo nie jest możliwa w warunkach samowoli budowlanej. Zwrócono na to uwagę w wyroku WSA w Łodzi z dnia 28 października 2015 r.: „zgoda na odstępstwo od przepisów techniczno-budowlanych nie może być udzielona na etapie legalizacji samowoli budowlanej z uwagi na brak kompetencji organu nadzoru budowlanego do jej udzielenia”. Postępowanie w sprawie wyrażenia zgody na odstępstwo od warunków techniczno-budowlanych może bowiem prowadzić wyłącznie organ administracji architektoniczno-budowlanej przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budowę.

Ponadto pamiętajmy, że prawo do odstępstwa wynika z przepisów § 2 ust. 4 rozporządzenia w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, w którym przewidziano możliwość odstępstwa poprzez uzgodnienie z właściwym organem ekspertyzy, która byłaby podstawą do sporządzenia projektu budowlanego („dla budynków i terenów wpisanych do rejestru zabytków lub obszarów objętych ochroną konserwatorską na podstawie ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego ekspertyza, o której mowa w ust. 2, podlega również uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków”).

Biorąc jednak pod uwagę intencje ustawodawcy i wymagania państwowej służby zabytków, z zasady należy dążyć do ich restauracji.

Czy można odstąpić od zatwierdzonego projektu budowlanego na etapie realizacji robót budowlanych w obiekcie zabytkowym?

Przypomnijmy, że już po zatwierdzeniu projektu budowlanego, po wydaniu decyzji o pozwoleniu na budowę, inwestor, właściciel lub posiadacz zabytku może skorzystać z prawa do odstępstwa, ale wyłącznie na warunkach art. 36a Prawa budowlanego. Oznacza to, że istotne odstępstwo od projektu będzie możliwe jedynie po uzyskaniu decyzji o zmianie pozwolenia na budowę. Pamiętajmy jednak, że w takim wypadku konieczne będzie ponowne uzyskanie pozwolenie wojewódzkiego konserwatora zabytków.

„Jeżeli w toku postępowania prowadzonego przed organem architektoniczno-budowlanym po uzyskaniu ostatecznej decyzji konserwatora zabytków, opartej na art. 39 ust. 1 Prawa budowlanego, zajdzie potrzeba zmiany projektu budowlanego lub jego uzupełnienia, to projekt taki wraz z załącznikami powinien być ponownie poddany procedurze uzyskania pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków” – jak stanowi wyrok WSA w Warszawie z dnia 26 stycznia 2012 r., VIII SA/Wa 794/11.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!