Nowelizacją ^[1]objęto odesłanie do przepisów, jakie znajdować będą zastosowanie w zakresie nieuregulowanym w przepisach USM.

Zgodnie z nowym brzmieniem art. 1 ust. 7–9 USM, w zakresie nieuregulowanym w w/w ustawie stosować się będzie przepisy Prawa spółdzielczego^[2] z jednoczesnym zastrzeżeniem, że:

• nie znajdą zastosowania przepisy dotyczące wystąpienia ze spółdzielni, wykluczenia ze spółdzielni i wykreślenia z rejestru członków spółdzielni. Osoba będąca założycielem spółdzielni oraz właściciel lokalu będący członkiem spółdzielni będą zaś mogli wystąpić z niej za wypowiedzeniem (nowy art. 1 ust. 8 USM);
• nie będzie stosowało się również tych przepisów Prawa spółdzielczego, które dotyczą udziałów i wpisowego, a także przepisów dotyczących obowiązku złożenia deklaracji w celu przyjęcia w poczet członków spółdzielni, z zastrzeżeniem jednakże art. 3 USM (nowy art. 1 ust. 9 USM).

W tym miejscu należy jedynie przypomnieć, że w dotychczas obowiązującym porządku prawnym przepisy Prawa spółdzielczego znajdowały zastosowanie w sprawach nieuregulowanych w USM bez żadnych włączeń.

Ustawa nowelizująca w zakresie dotyczącym możliwości nabycia statusu członkowskiego w spółdzielni mieszkaniowej wprowadza szereg istotnych zmian, w szczególności zaś wynikających z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego^[3].

Zgodnie z nowym brzmieniem art. 3 ust. 1 USM, członkiem spółdzielni może zostać osoba fizyczna, choćby nie miała zdolności do czynności prawnych albo miała ograniczoną zdolność do czynności prawnych, jeżeli spełnia dodatkowo jeden z poniższych (dodanych do obowiązujących przepisów) warunków, tj.:

• przysługuje jej spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego,
• przysługuje jej spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu,
• przysługuje jej roszczenie o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego,
• przysługuje jej roszczenie o ustanowienie odrębnej własności lokalu, zwane dalej „ekspektatywą własności”, lub
• jest założycielem spółdzielni, z zastrzeżeniem jednakże nowego ust. 9 dodanego do art. 3 USM.

Istotną zmianą objęto również zasady członkostwa małżonków w spółdzielni mieszkaniowej.
Dotychczas, zgodnie z art. 3 ust. 2 USM, członkami spółdzielni mogli być oboje małżonkowie, choćby spółdzielcze prawo do lokalu albo prawo odrębnej własności lokalu przysługiwało tylko jednemu z nich. Małżonkowi członka przysługiwało zaś roszczenie o przyjęcie w poczet członków spółdzielni.

Zgodnie z nowym brzmieniem powołanej regulacji członkami spółdzielni będą mogli zostać oboje małżonkowie jedynie wówczas, gdy:

• prawo do lokalu przysługiwać będzie im wspólnie albo
• jeżeli wspólnie ubiegać się będą o zawarcie umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego albo
• prawa odrębnej własności lokalu.

Nowelizacja objęła również zasady członkostwa w spółdzielniach mieszkaniowych osób prawnych. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 3 ust. 3 USM, członkiem spółdzielni będzie mogła zostać osoba prawna, której przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, ekspektatywa własności lub osoba będąca założycielem spółdzielni, z zastrzeżeniem jednakże nowego ust. 9 dodanego do art. 3 USM.

Na tle nowych przepisów, osobie prawnej będącej zarazem członkiem spółdzielni mieszkaniowej nie będzie zaś przysługiwało – tak jak dotychczas – spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego.

Ustawa zmieniająca obowiązujące przepisy USM dodaje ponadto do art. 3 nowe jednostki redakcyjne, tj. ust. 3¹–3⁴, zgodnie z którymi:

a) ust. 3¹: „Członkiem spółdzielni może być osoba, która nabyła prawo odrębnej własności lokalu. Właścicielowi lokalu, który nie jest członkiem spółdzielni, przysługuje roszczenie o przyjęcie w poczet członków spółdzielni. Przepis art. 16 ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze – stosuje się odpowiednio. Osoba, która nabyła prawo odrębnej własności lokalu, zachowuje członkostwo w spółdzielni”;

b) ust. 3²: „Członkostwo w spółdzielni powstaje z chwilą:

1) nabycia roszczenia o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego,
2) nabycia ekspektatywy własności,
3) zawarcia umowy nabycia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu,
4) zawarcia umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego, jeżeli członkostwo nie zostało nabyte wcześniej,
5) upływu terminu jednego roku, o którym mowa w art. 15 ust. 4, w przypadkach przewidzianych w art. 15 ust. 2 i 3, jeżeli przed upływem tego terminu jedna z osób, o których mowa w art. 15 ust. 2 lub 3, złożyła pisemne zapewnienie o gotowości zawarcia umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego, z zastrzeżeniem pkt 6,
6) prawomocnego rozstrzygnięcia przez sąd w postępowaniu nieprocesowym lub wyboru dokonanego przez spółdzielnię, o których mowa w art. 15 ust. 4 w przypadkach przewidzianych w art. 15 ust. 2 i 3, jeżeli pisemne zapewnienie o gotowości zawarcia umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego zgłosiła więcej niż jedna osoba,
7) wpisania spółdzielni do Krajowego Rejestru Sądowego w przypadku osób będących założycielami spółdzielni”;

c) ust. 3³: „Przepis ust. 1 i 3 stosuje się odpowiednio do osób, którym przysługuje prawo do miejsca postojowego w garażu wielostanowiskowym lub garażu wolnostojącego, o których mowa w art. 17¹⁹, lub do ułamkowego udziału we współwłasności garażu wielostanowiskowego, o którym mowa w art. 27¹”;

d) ust. 3⁴: „Członkiem spółdzielni może być najemca, o którym mowa w art. 48 ust. 1. Przepisy dotyczące członkostwa właścicieli lokali stosuje się odpowiednio”.

^[1] Ustawa z 15.12.2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (t.j. DzU z 2013 r. poz. 1222) – dalej: „USM”.
^[2] Ustawa z 16.09.1982 r. Prawo spółdzielcze (t.j. DzU z 2013 r. poz. 1443 ze zm.) – dalej: „ps”.
^[3] Por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 5.02.2015 r., sygn. akt K 60/13.