Czy przedsiębiorcy frankowicze będą musieli dopłacać podatek?

Przedsiębiorcy, którzy zarejestrowali jednoosobową działalność gospodarczą we własnym mieszkaniu lub domu, mogą odliczać część odsetek od kredytu hipotecznego zaciągniętego na zakup nieruchomości, proporcjonalnie na powierzchnię wykorzystywaną w tej działalności - zwykle 20-30 proc.

Potwierdzeniem może być interpretacja dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej nr 0115-KDIT3.4011.777.2023.3.KP. Organ zgodził się w niej, że wydatki na czynsz, energię, wodę oraz inne media mogą być częściowo kosztem uzyskania przychodu. Taką odpowiedź uzyskał przedsiębiorca, który świadczy usługi zdalnie ze swojego mieszkania, ale nie ma wydzielonego gabinetu, więc określił szacunkowo powierzchnię wykorzystywaną na potrzeby prowadzonej działalności na 30 proc. Mieszkanie zostało kupione na kredyt i urząd skarbowy potwierdził, że przedsiębiorca odliczy też 30 proc. odsetek od kredytu hipotecznego.

Czy unieważnienie umowy kredytu wpływa na należny podatek PIT?

Gdy przedsiębiorca zaciągnął kredyt we frankach szwajcarskich, a po latach uzyskał unieważnienie umowy, strony zobowiązane są zwrócić to, co świadczyły w związku z nieważną umową jako świadczenia nienależne. Kredytodawca musi więc zwrócić wszystkie świadczenia pobrane od kredytobiorcy, a kredytobiorca winien zwrócić kwotę faktycznie otrzymanego kredytu. W przypadku stwierdzenia nieważności umowy przez sąd skutki prawne na gruncie cywilnym występują ex tunc (wstecz) - umowa kredytu jako nieważna już od chwili jej zawarcia nie wywołuje skutków prawnych.

Może Cię zainteresuje: Kiedy występuje służebność przesyłu?

Eksperci wyjaśniają, że zawarcie i wykonanie umowy zazwyczaj po jednej stronie generuje przychód, a po drugiej wydatek, często uznawany za koszt podatkowy. Kwestia skutków, jakie w warstwie podatkowej wywołuje cywilnoprawna nieważność umowy, nie została jednoznacznie wyjaśniona w orzecznictwie. I nie chodzi tu o sytuacje, kiedy sama umowa nie może zostać skutecznie zawarta (np. łapówka), bo takie przychody są generalnie wyłączone spod opodatkowania PIT.

Ustalenie, że umowa kredytu jest nieważna, powoduje skutki takie, jakby nigdy nie została zawarta, strony więc zobowiązane są do zwrotu tego, co sobie wzajemnie świadczyły. Oznacza to, że bank powinien zwrócić m.in. kwoty otrzymane od kredytobiorcy tytułem odsetek. Jeżeli kredytobiorca wcześniej zaliczył część odsetek od kredytu do kosztów uzyskania przychodu w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, to po otrzymaniu ich zwrotu powinien zakwalifikować je jako przychód. W sytuacji, gdy kredytobiorca albo nie rozliczał odsetek w kosztach, albo następczo skorygował swoje rozliczenia w tym zakresie – w takim przypadku zwrócone odsetki nie powinny stanowić dla niego przychodu.

Czy trzeba zapłacić dodatkowy podatek?

Doradcy podatkowi wyjaśniają, że unieważnienie umowy kredytu może dotyczyć zarówno odsetek zapłaconych, jak też niezapłaconych (np. skapitalizowanych do wartości kredytu). W przypadku odsetek już zapłaconych, które w wyniku unieważnienia umowy kredytu zostają zwrócone kredytobiorcy, przestaje działać powód zaliczenia ich do kosztów uzyskania przychodów (ostatecznie nie zostały zapłacone). Zwrócone odsetki należy więc wyłączyć z kosztów uzyskania przychodów. W tym zakresie może być należny podatek z działalności gospodarczej, bowiem zaniechanie poboru PIT nie dotyczy działalności gospodarczej. Podsumowując, samo unieważnienie odsetek nie podlega PIT (mamy zaniechanie poboru podatku), ale zaliczenie tych odsetek do kosztów podlega korekcie i zapłacie dodatkowego PIT.

Zaniechanie poboru podatku ma podstawę w rozporządzeniu ministra finansów w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe (Dz.U. 2024, poz. 102 ze zm). Zgodnie z rozporządzeniem kwota umorzonej wierzytelności jest zwolniona z podatku pod warunkiem, że kredyt został zaciągnięty na jedną inwestycję mieszkaniową.

W przypadku unieważnienia umowy kredytu korzystne dla podatników stanowisko skarbówki może mieć negatywne konsekwencje podatkowe. To, co wcześniej odliczyli jako koszty uzyskania przychodu, teraz staje się przychodem. Problem może dotyczyć wielu osób, bo to powszechna praktyka. Żeby odliczać koszty utrzymania nieruchomości, nie trzeba jej nabywać w ramach działalności gospodarczej, ani wprowadzać jej do ewidencji środków trwałych. To przypadek, w którym dana osoba kupuje mieszkanie na kredyt jako konsument, a następnie rejestruje w nim siedzibę jednoosobowej działalności gospodarczej, co jest częstą praktyką przy samozatrudnieniu i pracy zdalnej. 

W interpretacji z 6 marca 2024 r. (nr 0112-KDIL2-2.4011.41.2024.1.KP) dyrektor KIS potwierdził, że istnieje związek przyczynowo-skutkowy między wydatkami na utrzymanie domu, a prowadzoną działalnością gospodarczą, czyli wydatki te mają lub mogą mieć wpływ na wysokość przychodów. To oznacza, że koszty prądu, ogrzewania, podatek od nieruchomości, abonament za internet – proporcjonalnie do powierzchni nieruchomości wykorzystywanej na cele biznesu – będą stanowić koszty uzyskania przychodu. Także odsetki od kredytu hipotecznego, proporcjonalnie do zajmowanej na działalność gospodarczą powierzchni nieruchomości, będą stanowić koszty podatkowe. Przedsiębiorca nie może odliczyć całości wydatków, ale odlicza je w proporcji pomieszczeń wykorzystywanych na cele prowadzonej działalności gospodarczej.

Może Cię zainteresuje:  Rozporządzenie MSWiA w sprawie schronów w garażach podziemnych

Co z ulgą odsetkową i mieszkaniową?

Unieważnienie umowy kredytu ma też inne konsekwencje. Jeśli kredytobiorca korzystał z ulgi odsetkowej albo mieszkaniowej, może być zmuszony dopłacić podatek. Dotyczy to ulgi odsetkowej obowiązującej w latach 2002-2006, z której podatnicy mogą korzystać - na zasadzie praw nabytych - aż do 2027 r. Pozwala ona odliczyć od dochodu część odsetek zapłaconych od kredytu zaciągniętego na własne potrzeby mieszkaniowe, jak np. budowa domu lub zakup mieszkania.

Jeżeli bank zwraca pobrane nienależnie odsetki - odliczone przez klienta w ramach ulgi - to są one dla kredytobiorcy dochodem podlegającym opodatkowaniu. Zgodnie z art. 45 ust. 3a ustawy o PIT, jeżeli kredytobiorca odliczył odsetki od dochodu, a następnie otrzymał zwrot odliczonych kwot (w całości lub w części), to musi powiększyć dochód o kwoty poprzednio odliczone. 

Osoby korzystające z ulgi mieszkaniowej też mają problem. To rozwiązanie, które pozwala uniknąć zapłaty podatku od sprzedaży nieruchomości, w sytuacji gdy sprzedaż ta nastąpi przed upływem pięciu lat od nabycia. Sprzedający nie zapłaci PIT, jeśli zainwestuje pieniądze we własne cele mieszkaniowe. Może np. kupić nowe mieszkanie albo spłacić kredyt (wraz z odsetkami) zaciągnięty na cele mieszkaniowe. Sytuacja komplikuje się jednak, gdy umowa kredytu została unieważniona przez sąd. Według skarbówki umowa kredytu powinna być traktowana tak, jakby nigdy nie została zawarta, a to z kolei uniemożliwia skorzystanie z ulgi.

Źródło: prawo.pl