Wejście w życie przepisów o fundacji rodzinnej

Czym jest i jak powstaje fundacja rodzinna?

Fundacja rodzinna to rodzaj osoby prawnej podobnie jak spółki kapitałowe prawa handlowego. Podobieństwo potwierdza fakt, że ustawa przewiduje istnienie fundacji rodzinnej w organizacji. W odróżnieniu jednak od spółki z o.o. czy spółki akcyjnej jej cel nie może być określony w sposób dowolny. Zgodnie z art. 2 ustawy o fundacji rodzinnej fundację tworzy się w celu:

• gromadzenia mienia;
• zarządzania mieniem w interesie beneficjentów;
• spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów.

Fundacja rodzinna działa na podstawie statutu sporządzonego w formie aktu notarialnego, który powinien w sposób szczegółowy określać cel jej istnienia. Pod pojęciem świadczeń na rzecz beneficjenta należy rozumieć przeniesienie składników majątkowych (np. środków pieniężnych lub praw) albo oddanie ich do korzystania. Na potrzeby fundacji rodzinnych tworzy się specjalny rejestr prowadzony przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, który działa w podobny sposób jak np. KRS czy CEIDG, gromadząc informacje o fundacjach rodzinnych. Poszczególne etapy tworzenia fundacji rodzinnej określa art. 21 ustawy. Należy wśród nich wymienić:

• złożenie oświadczenia o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo testamencie;
• ustalenie statutu;
• sporządzenie spisu mienia;
• ustanowienie organów fundacji rodzinnej;
• wniesienie funduszu założycielskiego fundacji;
• wpisanie do rejestru fundacji rodzinnych.

Minimalny kapitał założycielski fundacji wynosi 100 tysięcy złotych czyli analogicznie jak w przypadku spółki akcyjnej.

Jak funkcjonuje fundacja rodzinna?

Struktura statutu fundacji została zakreślona w art. 26 ust. 2 ustawy o fundacji rodzinnej. Obok tak oczywistych kwestii, jak celu fundacji, jej beneficjentów czy czasu trwania podmiotu dokument założycielski może regulować szereg innych kwestii, w tym wytyczne dotyczące inwestowania oraz możliwość tworzenia jednostek terenowych. Sporządzenie statutu fundacji warto zlecić prawnikom, którzy uwzględnią cel i zasady funkcjonowania pomiotu.

Działanie fundacji zazwyczaj będzie polegało na prowadzeniu działalności gospodarczej, której celem jest pomnażanie rodzinnego majątku. Zakres dopuszczalnej działalności jest w tym przypadku dosyć mocno ograniczony i obejmuje rodzaje biznesu wymienione w art. 5 ust. 1 ustawy. Wśród nich można wymienić np.:

• zbywanie mienia;
• najem, dzierżawę lub udostępnianie mienia do korzystania na innej podstawie;
• produkcję wyrobów roślinnych lub zwierzęcych;
• gospodarkę leśną.

Zasadniczym zadaniem fundacji rodzinnej jest realizowanie świadczeń na rzecz beneficjentów, choć mogą być one uzależnione od warunku lub terminu (np. zdobycia określonego wykształcenia lub do osiągnięcia wskazanego w statucie wieku). Ustawodawca nie dopuszcza możliwości przeniesienia statusu beneficjenta na inną osobę, aby nie doprowadzić do nieplanowanej zmiany składu osobowego fundacji. Możliwa jest jedynie rezygnacja z bycia beneficjentem.

Jaka jest struktura fundacji rodzinnej?

Choć fundacja jest tworzona przez fundatora, nie prowadzi on jej spraw i nie odpowiada za zobowiązania podmiotu. Może jednak wydawać uwagi, opinie lub zalecenia co do sposobu funkcjonowania podmiotu. Struktura fundacji rodzinnych składa się z organów, spośród których każdy odpowiada za realizację innego rodzaju kompetencji.

Zarząd

Zarząd przede wszystkim kieruje sprawami fundacji i reprezentuje ją na zewnątrz. Jest też odpowiedzialny za realizację celów statutowych i dba o płynność finansową oraz wypłacalność podmiotu. Oświadczenia woli mogą być składne wobec jednego członka zarządu, ale reprezentacja wymaga współdziałania dwóch osób (w przypadku zarządów wieloosobowych).

Rada nadzorcza

Powołanie rady nadzorczej jest co do zasady fakultatywne, chyba że beneficjentów jest więcej niż 25. Jej zadaniem jest przede wszystkim kontrola prawidłowości funkcjonowania zarządu, choć statut może przyznawać radzie również inne kompetencje.

Zgromadzenie beneficjentów

W skład zgromadzenia beneficjentów wchodzą osoby, którym przyznano statut beneficjenta oraz prawo do uczestnictwa w zgromadzeniu. Uchwały organu wymagają decyzje w przedmiocie określonym ustawą (np. rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania finansowego) albo statucie.

Dodatkowo fundacja rodzinna co najmniej raz na cztery lata musi zostać poddana audytowi. Jego celem jest określenie prawidłowości funkcjonowania fundacji, rzetelności, celowości zgodności z prawem, a także spełniania zobowiązań (w tym publicznoprawnych).

Kiedy fundacja rodzinna ulega rozwiązaniu?

Czas funkcjonowania fundacji może oczywiście wynikać z brzmienia statutu, ale nie musi tak być. Do innych przyczyn uzasadniających rozwiązanie podmiotu zalicza się też zrealizowanie założonego celu, zakończenie postępowania upadłościowego czy niecelowość dalszego prowadzenia fundacji. W zależności od przyczyny jej rozwiązania dokonuje:

• zarząd na mocy uchwały;
• zgromadzenie beneficjentów na mocy uchwały;
• sąd rejestrowy po spełnieniu określonych przesłanek (np. niezłożenie sprawozdania finansowego za kolejne dwa lata obrotowe czy niewniesienie funduszu założycielskiego w terminie 2 lat od dnia wpisania fundacji do rejestru – dla podmiotów powołanych na mocy testamentu.

Przepisy o fundacji rodzinnej weszły w życie 22 maja 2023 roku, więc za wcześnie jeszcze, aby mówić o skutkach tej rewolucji w przepisach prawa. Niewątpliwie jednak jest to konstrukcja warta rozważenia dla osób, które chciałyby, aby budowany przez lata rodzinny biznes z pokolenia na pokolenie zwiększał swój potencjał. O pomocy w założeniu i bieżącej obsłudze prawnej fundacji rodzinnej przeczytasz więcej na stronie https://rpms.pl/.