Spółdzielnie energetyczne jako sposób walki z ubóstwem energetycznym

Ubóstwo energetyczne związane jest z trzema podstawowymi czynnikami: niskie przychody gospodarstwa, wysokie koszty energii, zły stan energetyczny domu.

Pojęcie ubóstwa energetycznego

Ubóstwem energetycznym określa się sytuację, w której gospodarstwo domowe ma trudności w zaspokajaniu własnych podstawowych potrzeb energetycznych, związanych z zapewnieniem odpowiedniego poziomu ciepła czy energii elektrycznej do zasilenia podstawowych urządzeń, podgrzania wody.

Ubiegłoroczny raport przygotowany przez Instytut Badań Strukturalnych (IBS) pokazuje, że w 2021 roku w Polsce problem ubóstwa energetycznego dotyczył 1,5 mln (12%) gospodarstw domowych. Niemal jedna czwarta spośród tych gospodarstw (23%) była prowadzona przez samotnie mieszkającą kobietę lub samotną matkę. Z raportu IBS wynika, że były to przede wszystkim kobiety starsze, średnio powyżej 65. roku życia.

Może Cię zainteresuje: Startuje nabór wniosków o dofinansowanie na rozwój średnich miast

Przyczyny ubóstwa energetycznego

Joanna Mazurkiewicz z IBS zwraca uwagę na różne przyczyny problemu i ich złożoność. Przede wszystkim jednak chodzi o zamieszkiwanie w domach o niskim standardzie energetycznym. Inną przyczyną są niskie dochody gospodarstwa domowego, które nie są wystarczające, aby pokryć wysokie koszty energii.

Z badania IBS wynika, że dla 84 proc. kobiet w ubóstwie energetycznym podstawowym źródłem dochodów jest emerytura, renta lub inne świadczenia. Pozostałe 16 proc. kobiet utrzymuje się z pracy zarobkowej.

Alicja Piekarz z Polskiej Zielonej Sieci także zwraca uwagę na złożoność problemu i podkreśla konieczność zaangażowania różnych instytucji w łagodzenie skutków ubóstwa energetycznego. Dodaje: – Musimy też położyć nacisk na likwidację przyczyn, a nie samych skutków ubóstwa energetycznego. Ważne jest tu wsparcie finansowe, na przykład na modernizację energetyczną budynku czy wymianę źródła ciepła.

Może Ci się spodoba: Wnioski o dofinansowanie modernizacji wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych przyjmowane do 1 czerwca

Kierunki niwelowania ubóstwa energetycznego

Wsparcie w zakresie termomodernizacji

Nieszczelne drzwi, niewyizolowane ściany czy nieefektywne źródło ciepła są jednym z głównych powodów ubóstwa energetycznego w Polsce – wskazują eksperci.

Wyżej wymienione prace modernizacyjne najczęściej są poza zasięgiem finansowym gospodarstw domowych. Konieczny byłby system wsparcia takich inwestycji, w zakresie dotacji i kompleksowego doradztwa. Chodzi o uproszczenie całej procedury i wsparcie na tej ścieżce, obejmujące pomoc przy złożeniu wniosku, obsłudze, rozliczeniu. 

Spółdzielnie obywatelskie

Innym kierunkiem, który mógłby wesprzeć walkę z ubóstwem energetycznym, jest inwestowanie w różne formy energetyki obywatelskiej – klastry energii czy spółdzielnie energetyczne. W UE działa ponad 3,5 tys. obywatelskich wspólnot energetycznych produkujących energię odnawialną.

– Energetyka obywatelska to taki model, w którym wytwarzanie energii jest oparte na odnawialnych źródłach, a w produkcję i oszczędzanie tej energii jest zaangażowane społeczeństwo. Przykładem są spółdzielnie energetyczne, które mogą zapewniać bezpieczeństwo energetyczne, stymulować inwestycje w OZE, ale też pogłębiać lokalne więzi społeczne – wyjaśnia Alicja Piekarz.

Spółdzielnie energetyczne są podmiotem zdefiniowanym w ustawie o odnawialnych źródłach energii z 20 lutego 2015 roku. Tworzą lokalny rynek energii dla swoich członków na zasadzie zbiorowej działalności prosumenckiej opartej na lokalnych zasobach. Celem ich funkcjonowania jest zapewnienie członkom spółdzielni większego bezpieczeństwa oraz tańszej energii, a zatem i niższych rachunków za prąd, co w konsekwencji ma prowadzić do ograniczenia zjawiska ubóstwa energetycznego.

Spółdzielnie energetyczne mogą powstawać na terenach gmin wiejskich oraz wiejsko-miejskich, gdzie występuje największy potencjał dla rozwoju źródeł OZE – elektrowni wiatrowych, farm fotowoltaicznych czy biogazowni, w których mogą być wykorzystywane płody rolne dostarczane przez grupę rolników.

W Polsce nadal mało znane są korzyści, jakie płyną z zawiązania spółdzielni. Eksperci wskazują, że obowiązujące przepisy nie zabezpieczają demokratycznego i lokalnego charakteru wspólnot energetycznych, które mierzą się z brakiem instytucjonalnego wsparcia i barierami prawnymi. 

– Dziś przepisy są skonstruowane tak, że nacisk jest położony bardziej na energię niż na spółdzielczość. Przepisy nie wymagają, żeby spółdzielnia musiała aktywnie angażować się i współpracować ze społecznością lokalną. To powoduje, że powstające w Polsce spółdzielnie energetyczne często nie różnią się od zwykłych spółek i ten aspekt integracji, pewnej wrażliwości społecznej nie jest wykorzystywany. Dlatego jest duża przestrzeń do tego, aby udoskonalić przepisy dotyczące spółdzielni energetycznych i rozwinąć ich potencjał – ocenia Aleksandra Krugły, Fundacja Habitat for Humanity Poland.

Źródło: newseria.pl