Lepsza jakość powietrza w Polsce

Polski Alarm Antysmogowy, bazując na danych Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska za 2022 rok, po raz kolejny opublikował ranking polskich miast i miejscowości z najbardziej zanieczyszczonym powietrzem. Na jego czele już drugi rok z rzędu stoi Nowa Ruda, która została smogowym „zwycięzcą” we wszystkich trzech analizowanych kategoriach. To właśnie tam odnotowano w 2022 roku najwięcej dni smogowych (95 dni), najwyższe stężenie pyłów PM10 oraz najwyższe stężenie rakotwórczego benzo[a]pirenu wynoszące 9 ng/m³, czyli aż 900 proc. dopuszczalnej normy.

Smogowi rekordziści to różne miejscowości, o różnych typach zabudowy. W Nowej Rudzie, która okazała się najbardziej zanieczyszczona, jest dużo kamienic i zabytkowych budynków.  Z tego powodu cały czas jest tam wiele kotłów i jest problem z ich wymianą, choćby z tego powodu, że prawdopodobnie trzeba byłoby dociągnąć do tych kamienic sieć gazową czy ciepłowniczą. Z kolei w takich miastach, jak Nowy Targ czy Sucha Beskidzka, są domy jednorodzinne, które ogrzewa się w dużej mierze węglem. Na Podhalu, w Małopolsce i ogólnie na południu kraju jest wiele podobnych miejscowości.

Może Cię zainteresuje: Fotowoltaika w bloku

Największe zanieczyszczenia

Nowy Targ i Sucha Beskidzka to miasta, które w tym roku również uplasowały się w ścisłej czołówce smogowych rekordzistów – w obu przypadkach średnioroczne stężenie rakotwórczego benzo[a]pirenu zostało przekroczone siedmiokrotnie. Tak samo jak w Nowym Mieście Lubawskim, które w tym roku pojawiło się w rankingu po raz pierwszy. Dalej znalazły się także Nowy Sącz, Szczawnica, Wadowice, Rybnik, Godów i Żywiec – we wszystkich tych miejscowościach średnioroczne stężenie benzo[a]pirenu zostało przekroczone sześciokrotnie. Natomiast jeśli chodzi o najwyższe, średnioroczne stężenie pyłów zawieszonych PM10, rekordzistami okazały się kolejno Nowa Ruda, Pszczyna, Sucha Beskidzka, Nowy Targ, Radomsko, Nowy Sącz, Zdzieszowice, Wodzisław Śląski i Nowe Miasto Lubawskie. Istotne jest jednak to, że w żadnej z tych miejscowości średnioroczne stężenie pyłów PM10 nie przekroczyło dopuszczalnej normy.

Tegoroczna edycja rankingu pokazuje, że walka ze smogiem zaczyna przynosić efekty, a powietrze w Polsce powoli się poprawia. Widać to też na przykładzie smogowych rekordzistów: nawet w najbardziej zanieczyszczonej Nowej Rudzie w ciągu ostatnich dziewięciu lat (pomiędzy 2013 i 2022 rokiem) średnioroczne stężenie rakotwórczego benzo(a)pirenu zmalało o 47 proc., a średnioroczne stężenie PM10 spadło o jedną piątą.

Widoczna poprawa

Eksperci wskazują, że wszystko idzie w dobrą stronę. W najmocniej zanieczyszczonych miejscowościach, jak choćby Nakło nad Notecią, liczba dni smogowych spadła aż  pięciokrotnie, w miejscowościach takich, jak Rybnik czy Kraków stężenia pyłów zawieszonych spadły aż o 40 proc. Jak wskazują, są one m.in. efektem przyjmowanych w województwach uchwał antysmogowych i likwidacji przestarzałych kotłów na paliwo stałe, czyli tzw. kopciuchów.

Przez ostatnie kilka lat, od czasu publikowania rankingu, w Polsce zniknęło ok. 800 tys. kopciuchów, a to przełożyło się na poprawę jakości powietrza. Drugim czynnikiem, którego nie można pominąć, jest kryzys klimatyczny. W tej chwili jesień i zima wyglądają inaczej niż jeszcze 10 czy 20 lat temu, nie mówiąc już o kilkudziesięciu latach wstecz, bo klimat się przesuwa. Zimy są cieplejsze i bardziej wietrzne. Siłą rzeczy jakość powietrza również z tego powodu musiała zacząć się poprawiać.

Rzecznik Polskiego Alarmu Smogowego podkreśla, że pomimo widocznej poprawy wciąż pozostaje dużo do zrobienia w kwestii jakości powietrza w Polsce. Liczba dni smogowych w najbardziej zanieczyszczonych miejscowościach to wciąż od dwóch do trzech miesięcy w roku. Nawet w uzdrowiskach – takich jak Szczawnica, Szczawno-Zdrój, Rabka-Zdrój i Jedlina-Zdrój – normy rakotwórczego benzo[a]pirenu są przekroczone od trzech do sześciu razy.

Może Cię zainteresuje: Ponad 6GW nowych projektów fotowoltaicznych

Potrzeba dalszych działań

Rozwiązaniem dla wyżej wymienionych miejscowości jest likwidacja kopciuchów na węgiel i drewno, tak jak to zrobiono w Krakowie. Zniknęło  tam prawie 40 tys. kotłów i mieszkańcy Krakowa cieszą się w tej chwili dużo czystszym powietrzem. W 14 województwach w kraju istnieją już uchwały antysmogowe, które przymuszają mieszkańców do wymiany kotłów i wyznaczają graniczną datę dla ich funkcjonowania. Są także gminne i miejskie programy dotacyjne do wymiany kopciuchów, które działają m.in. w Warszawie, Otwocku, Poznaniu czy we Wrocławiu, a ponadto program Czyste Powietrze, który dofinansowuje ocieplenie domu i wymianę kotła. Tak więc system prawny właściwie jest już ukształtowany i chodzi o to, aby egzekwować zawarte w nim rozwiązania. Korzystanie z kopciuchów i palenie zakazanymi paliwami wciąż pozostaje w dużej mierze bezkarne.

Tegoroczny ranking Polskiego Alarmu Smogowego pokazuje, że regulacje antysmogowe mają bardzo duże przełożenie na jakość powietrza. Potwierdza to przykład Małopolski i duża liczba miejscowości z tego regionu, które znalazły się w zestawieniu (aż pięć miejscowości na 15 o najwyższym stężeniu benzo[a]pirenu). To właśnie w tym województwie – na skutek decyzji sejmiku województwa – zezwolono na wydłużone użytkowanie kopciuchów, czyli kotłów najbardziej zanieczyszczających powietrze.

Źródło: Newseria Biznes