Oświetlenie wokół budynku

Zalety i wady oświetlenia LED

Pierwszą i najważniejszą z punktu widzenia budżetu zaleta jest to, że oświetlenie LED-owe pozwala na oszczędności energii sięgające 25%. To niebagatelne wartości.

Specjaliści z Politechniki Gdańskiej wskazują też, że biała barwa światła lamp LED, zbliżona do światła dziennego, ułatwia użytkownikom dróg orientację w przestrzeni, w przeciwieństwie do zwykłego światła barwy żółtej, które utrudnia m.in. rozróżnianie kolorów oraz wzmaga wrażenie szarości.

Oferenci mocno podkreślają zalety opraw LED, takie jak: duża trwałość, sięgająca nawet 100 000 godzin, coraz wyższa skuteczność świetlna diod LED i możliwość uzyskania światła białego o barwie ciepłej i chłodnej, niewrażliwość na wstrząsy, uzyskiwanie pełnego strumienia świetlnego zaraz po włączeniu, brak wrażliwości na częste włączanie i wyłączanie oraz uzyskiwanie światła kierunkowego bez konieczności stosowania odbłyśników.

W tym miejscu należy również wspomnieć o pewnych niedogodnościach w postaci zależności skuteczności świetlnej od warunków środowiskowych, a w szczególności od temperatury zewnętrznej oraz o niekorzystnym oddziaływaniu na sieć zasilającą wyższych harmonicznych prądu generowanych przez słabej jakości zasilacz.

Coraz częściej spotyka się już oprawy LED o akceptowalnym poziomie zaburzeń generowanych do sieci zasilającej, co wynika głównie z poprawy jakości zasilaczy, stanowiących integralną część opraw.

Są też inne „ledowe” problemy.

Jaskrawe światło reklam billboardów wdzierające się późnymi wieczorami i wczesnymi rankami przez okna do mieszkań może skutecznie zakłócić komfort domowników. To przypadek m.in. jednej z gorzowskich wspólnot mieszkaniowych, w której zamontowano ekrany ledowe. Dzięki tym elektronicznym billboardom ze spotami reklamowymi do budżetu wspólnoty rocznie wpływają dziesiątki tysięcy złotych, co stanowi poważny zastrzyk gotówki do wykorzystania np. na bieżące remonty.

Jednak przychody to jedno, a ostre agresywne światło emitowane przez ekrany w nocy i przed świtem, które przeszkadza w zasypaniu, to drugie.

Władze tej akurat przywołanej wspólnoty były jednak zdania, że „reklamodawca płaci i wymaga”, a uskarżających się na dyskomfort wywołany jaskrawym światłem uspakaja stwierdzeniami, że aktywność ekranów ledowych przypada na godziny od 5.00 do 23.00, więc nie powinna zakłócać nocnego wypoczynku w godzinach od 23.00 do 5.00.

Zanieczyszczenie światłem

Zanieczyszczenie, czyli imisja, światłem to uciążliwości związane z globalnym rozwojem cywilizacji. Do urządzeń oświetleniowych powodujących zanieczyszczenie światłem w oświetleniu zewnętrznym zaliczamy m.in. oprawy uliczne, reklamy świetlne, projektory oświetlające obiekty sportowe, projektory oświetlające fasady budynków, reflektory samochodowe, inne świecące okna, odbijające światło elewacje sąsiednich budynków oraz nawierzchni jezdni itp.

W ostatnich latach zainteresowanie problemem zanieczyszczenia światłem na świecie widocznie wzrosło.

Jednym z działań, które mają chronić nas przed zanieczyszczeniem światłem, jest tworzenie tzw. parków ciemnego nieba. Nie tylko umożliwiają one nocną ochronę najciemniejszych miejsc na świecie, lecz także pełnią istotną funkcję edukacyjną, ponieważ pomagają uświadamiać społeczeństwu, jak dużym problemem stało się dzisiaj zanieczyszczenie światłem.

Według szacunków aż dwie trzecie ludzkości mieszka w obszarach przez nie zanieczyszczonych.

Najgorzej - oczywiście - sytuacja wygląda w krajach rozwiniętych, np. w Stanach Zjednoczonych – 97%, a w Unii Europejskiej – 96% ludzi żyje na obszarach, w których nocne niebo nigdy nie jest ciemniejsze niż przy świecącym Księżycu. W takich miejscach nie można obserwować gwiazd.

Stopień zanieczyszczania świetlnego przez latarnie uliczne i inne źródła światła zależy od konstrukcji opraw oświetleniowych, a konkretnie od tego, jak kierują strumień świetlny. Najkorzystniejsze są oprawy, które nie emitują światła w niepotrzebnych kierunkach, szczególnie w górę.

Światło na osiedlu

Jeśli mieszkańcy mają się czuć bezpiecznie na osiedlu, to cała jego przestrzeń powinna być dobrze oświetlona, przy uwzględnieniu – oczywiście – estetyki proponowanych rozwiązań.

Często jedynym – a na pewno najbardziej oczywistym – oświetleniem w budynkach i na osiedlach są oprawy oświetleniowe przy wejściach do klatek schodowych.

Jeśli są nieprawidłowo dobrane, będą marnować dużą część strumienia świetlnego. Dodatkowo ich z rzadka oczyszczane klosze sprawiają, że energia elektryczna, którą zużywa takie oświetlenie, zwyczajnie się marnuje, a wydane na nią pieniądze idą w… ciemność.

Inny problem to zły system sterowania oświetleniem. Dość powszechnie zdarzają się sytuacje, że światło włączane jest zbyt późno lub wyłączane długo po nastaniu dnia. Przyczynę najczęściej stanowi ręczne włączanie światła – mimo tego, że technologia automatycznego sterowania oświetleniem jest dziś powszechnie dostępna. I znów – energia się marnuje, rachunki rosną, a mieszkańcy nie mogą się w nocy cieszyć z tak pożądanych ciemności.

Oświetlenie zewnętrzne

Do oświetlenia chodników można zastosować oprawy z mlecznymi kloszami i daszkami osłaniającymi je od góry lub oprawy z cylindrycznym kloszem i odpowiednio ukształtowanymi rastrami, które chronią przechodniów przed olśnieniem.

Źródłami światła mogą być świetlówki kompaktowe w wersji zintegrowanej z układem stabilizująco-zapłonowym, umieszczonym w trzonku lub niezintegrowane.

W tym drugim przypadku układ stabilizująco-zapłonowy umieszczany jest w oprawie.

Dobrym rozwiązaniem jest zastosowanie do oświetlania chodników opraw, które dają światło pośrednie. Źródłem światła jest w nich lampa metalohalogenkowa, której strumień świetlny kierowany jest na umieszczany nad nią odbłyśnik. Ten rozprasza światło i odbija je w kierunku ziemi.

Chodnik może oświetlać również oprawa z diodami elektroluminescencyjnymi LED.

Do oświetlenia chodników przy budynkach dobrym rozwiązaniem są oprawy zaprojektowane tak, aby oświetlały konkretny punkt (w tym wypadku – dojście do obiektu), a nie rozpraszały źródło w górę lub na boki wiązką światła, która potrafi oślepiać. Powinny być one zawsze wyposażone w odbłyśniki, kierujące światło we właściwą stronę, oraz klosze, które je właściwie rozpraszają.

Jeżeli w sąsiedztwie znajdują się oprawy uliczne sprawiające, że na terenie posesji nie jest zupełnie ciemno, świetnie spiszą się niskie oprawy ze specjalnymi rastrami, rzucające wiązkę wyłącznie na chodnik.

Przed wybraniem rozwiązania dla naszej wspólnoty czy spółdzielni konieczne będzie pozyskanie informacji na temat rozkładu natężenia oświetlenia pod taką latarnią w zależności od wysokości zamocowania oprawy.

Oprawy ustawiane przy chodniku instaluje się zwykle na słupach o wysokości kilku metrów.

Miejsca przeznaczone do rekreacji można oświetlać oprawami mocowanymi na niskich słupkach.

Oświetlenie jezdni czy uliczek wewnątrzosiedlowych wymaga użycia odpowiednio dobranych opraw wyposażonych w lampy metalohalogenkowe, diody mocy (Power LED) lub wysokoprężne lampy sodowe.

Wysokość oprawy zależy od mocy lampy umieszczonej w oprawie, krzywej rozsyłu światłości oprawy i odstępów, w jakich ustawione będą latarnie.

Wszędzie tam, gdzie urządzenia oświetleniowe są źle dobrane bądź niewłaściwie eksploatowane, warto podjąć wysiłek, by coś zmienić. W efekcie uzyska się nie tylko poprawę oświetlenia, przekładającą się na bezpieczeństwo, ale również oszczędności w zużyciu energii elektrycznej.

Diody LED umożliwiają proste uzyskanie barwnej scenerii zarówno we wnętrzach, jak i na zewnątrz. Efekt świetlny może być rozproszony lub zdecydowany, a projektant może skorzystać z całej gamy kolorów.

Użycie jednokolorowych LED-ów lub kombinacja trzech barw podstawowych – RGB – dodaje przestrzeni i otwiera możliwość łączenia barw z różnych opraw lub w obrębie jednej oprawy.

W uzyskaniu oczekiwanego efektu pomoże regulacja oświetlenia, która umożliwia użytkownikowi kontrolę nad wzajemnym oddziaływaniem kolorów oraz ich intensywnością lub powrót do wcześniejszych ustawień. Także walor estetyczny oświetlonego budynku ma znaczenie dla podwyższenia jego wartości na rynku.

W przypadku zewnętrznego oświetlenia ściennego wymagane jest, by miało na oprawie oznaczenie IP44, a w przypadku lamp oświetlenia montowanego nawierzchni – oznaczenie IP65.

Pierwsza z tych cyfr oznacza klasę szczelności oprawy, a druga – klasę jej wodoszczelności.

Przy projektowaniu takiej instalacji głównym projektantem powinien był uprawniony elektryk, a sama instalacja oświetlenia zewnętrznego powinna zostać przeprowadzona w postaci minimum jednego oddzielnego obwodu, tak by usterka w oświetleniu zewnętrznym nie przełożyła się na brak światła w nocy na większym obszarze. Warto zatroszczyć się taką instalację jeszcze na etapie budowy obiektu, gdyż wówczas okablowanie można wykonać razem z całą instalacją elektryczną wewnątrz budynku, zaś prace ziemne są ograniczone do minimum.

Przy oświetleniu zewnętrznym niezbędne jest również wybranie odpowiednich lokalizacji na punkty oświetleniowe.

Oto najbardziej właściwe miejsca do jego zainstalowania:

• podjazd,
• brama garażowa lub wjazd tylny w przypadku obiektów biurowych i logistycznych,
• wjazd i furtka (wraz domofonem lub wideofonem),
• wejście do domu lub obiektu biurowego,
• elewacja domu lub biura,
• stopnie schodów,
• ścieżki ogrodowe, a w przypadku większych budynków – drogi dojazdowe,
• tarasy i loggie.

Dzisiaj normą staje się też podświetlanie zieleni, które pozwala na uzyskanie niezwykłego efektu wizualnego wieczorami oraz w zimie, kiedy dzień jest bardzo krótki, a świat często wydaje się ponury.

Zamontowana instalacja oświetlenia zewnętrznego powinna być zintegrowana z czujnikami typu:

• wyłącznika zmierzchowego, będącego czujnikiem mierzącym natężenie światła i wyzwalającym program uruchomienia sceny świetlnej, gdy zapadnie zmierzch,
• czujnikiem ruchu, uruchamiającym oświetlenie, jeśli ktoś pojawi się w jego zasięgu,
• włącznikiem z programatorem czasowym, umożliwiającym ustawienie konkretnej daty oraz godziny włączenia i wyłączania części instalacji. W zdalnych systemach scen świetlnych ta funkcja przypisana jest do oprogramowania zarządzającego całym systemem.

Ilustracje pochodzą z materiałów mgr. inż. Janusza Strzyżewskiego, autora wielu publikacji branży elektrycznej

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!