Konserwacja systemów detekcji gazów

Systemy detekcji gazów jako urządzenia ochrony pożarowej

Jednym z obowiązujących przepisów jest Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (DzU z 2010 poz.719).

Powyższe rozporządzenie zawiera następujący zapis:

§ 2.1. Ilekroć w rozporządzeniu jest mowa o:

9) urządzeniach przeciwpożarowych – należy przez to rozumieć [...], urządzenia zabezpieczające przed powstaniem wybuchu i ograniczające jego skutki, [...].

Zgodnie z większością interpretacji jednym z rodzajów urządzeń zabezpieczających przed wybuchem są systemy detekcji gazów, jednak nie wszystkie. Rozporządzenie bierze bowiem pod uwagę tylko te systemy, które mogą zabezpieczać przed powstaniem wybuchu. Tym samym będą to jedynie systemy detekcji gazów wybuchowych, i to tylko te, które realizują jakąś funkcję zabezpieczającą.

Przykładowo, może to być system detekcji propanu-butanu (LPG) w hali garażowej, który załącza wentylację mechaniczną, powodując rozproszenie gazu (obniżenie stężenia) lub jego usunięcie z hali garażowej. System detekcji gazów toksycznych, np. tlenku węgla (CO) lub ditlenku azotu (NO2), w tej samej hali garażowej nie będzie podlegał pod rozporządzenie, gdyż nie realizuje funkcji zabezpieczenia przed wybuchem, tylko ochrania przed toksycznym stężeniem tych gazów osoby korzystające z hali garażowej.

Zwróćmy przy tym uwagę, że ustawodawca nie wskazuje tu rodzaju gazu, jaki wykrywamy, tylko funkcję zabezpieczenia. Tym samym tlenek węgla (CO) w wysokich stężeniach (od 10,9% v/v, czyli dolna granica wybuchowości, do 74% v/v, czyli górna granica wybuchowości), jest wybuchowy i jeżeli system miałby zabezpieczać przed tak wysokimi stężeniami (i przykładowo odcinać dopływ tlenku węgla za pomocą zaworu), to także byłby zakwalifikowany jako system zabezpieczenia przed wybuchem. Zatem wszystko zależy od celu, w jakim stosujemy dane urządzenie.

Poniżej podano przykłady popularnych aplikacji kwalifikujących się jako systemy zabezpieczenia przed wybuchem:

• system detekcji metanu (CH4) w kotłowni, odcinający gaz za pomocą zaworu elektromagnetycznego,
• system detekcji propanu-butanu (LPG) w hali garażowej sterujący wentylacją,
• system detekcji amoniaku informujący o stężeniach wybuchowych i odcinający dopływ za pomocą zaworu,
• system detekcji wodoru w ładowalni, informujący o stężeniach wybuchowych i załączający wentylację lub wyłączający dalsze ładowanie.

Przykłady systemów detekcji niekwalifikujących się jako zabezpieczające przed wybuchem:

• system detekcji tlenku węgla (CO) w kotłowni węglowej informujący pracowników o toksycznym stężeniu,
• system detekcji tlenku węgla (CO) w hali garażowej sterujący wentylacją,
• system detekcji amoniaku informujący o stężeniach toksycznych,
• system detekcji wodoru w ładowalni, informujący o stężeniach wybuchowych, ale nierealizujący żadnej funkcji automatycznej.

W przypadku gdy system detekcji kwalifikuje się jako zabezpieczający przed wybuchem, a więc tym samym jest on systemem ochrony przeciwpożarowej, mogą go obowiązywać inne przepisy. Tym samym zdefiniowanie roli systemu detekcji gazów przez projektanta jest kluczowe dla jego kwalifikacji.

Projektowanie

Kwalifikacja systemu detekcji jako systemu ochrony pożarowej powoduje także określone obowiązki w zakresie doboru i zastosowania systemu oraz jego uruchomienia.

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (DzU z 2010 r., poz. 719):

§3.1. Urządzenia przeciwpożarowe w obiekcie powinny być wykonane zgodnie z projektem uzgodnionym przez rzeczoznawcę do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych, a warunkiem dopuszczenia ich do użytkowania jest przeprowadzenie odpowiednio dla danego urządzenia prób i badań potwierdzających prawidłowość ich działania.

Tym samym system zabezpieczający przed wybuchem musi być objęty dokumentacją projektową wykonaną przez uprawnionego projektanta, uzgodnioną z rzeczoznawcą do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych. Warto tu podkreślić rolę projektanta jako osoby projektującej dane rozwiązanie techniczne oraz rzeczoznawcy jako osoby sprawdzającej zgodność z obowiązującymi regulacjami przeciwpożarowymi oraz przyjętym scenariuszem ochrony przeciwpożarowej.

Jednocześnie uruchomienie systemu powinno być wykonane przez uprawnionego specjalistę i potwierdzone odpowiednim protokołem. Należy pamiętać, że wykonawca uruchomienia musi posiadać odpowiednie uprawnienia, zgodnie z art. 54 ustawy Prawo energetyczne. Szczególnie w zakresie urządzeń o konstrukcji przeciwwybuchowej, np. niektórych detektorów, jest ważne, aby wszystkie elementy zostały dokładnie sprawdzone.

Przeglądy i konserwacja

Systemy ochrony przeciwpożarowej, a wśród nich systemy zabezpieczające przed wybuchem, muszą być regularnie przeglądane i konserwowane. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (DzU z 2010 r., poz. 719) wymaga:

§3.2. Urządzenia przeciwpożarowe oraz gaśnice przenośne i przewoźne, zwane dalej „gaśnicami”, powinny być poddawane przeglądom technicznym i czynnościom konserwacyjnym, zgodnie z zasadami i w sposób określony w Polskich Normach dotyczących urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic, w dokumentacji techniczno-ruchowej oraz w instrukcjach obsługi, opracowanych przez ich producentów.

3. Przeglądy techniczne i czynności konserwacyjne powinny być przeprowadzone w okresach ustalonych przez producenta, nie rzadziej jednak niż raz w roku.

Powyższy zapis wprowadza dość ciekawe rozwiązanie, ponieważ nakazuje wykonywanie przeglądów technicznych zgodnie z instrukcjami obsługi producentów. Tym samym to na producentów lub wprowadzających na rynek (w przypadku urządzeń zagranicznych) zostało przerzucone określenie, jak często dane systemy muszą być kontrolowane. Oznacza to, że jeżeli producent zapisał zalecenie wykonania serwisu co trzy miesiące (tak jak w większości systemów detekcji), to musimy przestrzegać tego terminu.

Jednocześnie ustawodawca ograniczył górną granicę okresu wykonywania przeglądów. Nawet jeżeli producent zapisał przegląd techniczny co 2 lata, to rozporządzenie wyraźnie określa, że użytkownik musi wykonać przegląd nie rzadziej niż raz na rok.

Całość artykułu można znaleźć na stronie elektro.info.pl pod tytułem: „Systemy detekcji gazów a przepisy ochrony przeciwpożarowej”