Regionalne dysparytety zaległości w opłatach za mieszkanie

Z opłatami za mieszkanie – podaje GUS, w 2018 r. zalegało blisko 1,9 mln użytkowników, co stanowiło prawie 40% ogólnej liczby mieszkań (Tab. 1).Zdecydowanie zróżnicowane były udziały liczby dłużników oraz ich partycypacja w wartości zadłużenia w różnych formach własności. Średnie zadłużenie w spółdzielniach mieszkaniowych wynosiło nieco ponad 1,2 tys. zł, blisko 11 tys. w zasobach gminnych i ponad 13 tys. u innych podmiotów dysponujących zasobami mieszkaniowymi.

Gmina na czele niechlubnego peletonu

Co drugie bez mała gminne mieszkanie było zadłużone, a globalna wartość zadłużenia w skali kraju wyniosła 4,2 mld złotych (10,7 tys. na jednego zadłużonego) – por. tab. 2.

W ujęciu regionalnym – liczba i rozmiary zadłużeń miały mocno zróżnicowany poziom, tak w poszczególnych makroregionach, jak i wchodzących w ich skład regionach. Powszechność udziału zadłużeń sięgała od 23,7% zasobów mieszkaniowych gmin w regionie wielkopolskim, do 62,4% w zachodniopomorskim. Obydwa regiony wchodzą w skład makroregionu północnozachodniego.

Ze względu na wielkość makroregionów i regionów, najwłaściwszym miernikiem skali zadłużeń jest przeciętny poziom zaległości w opłatach za mieszkanie. Jego rozpiętość osiągnęła w 2018 r. bardzo duże rozmiary, jako że przebiegała ona od niespełna 2,8 tys. zł w regionie podlaskim, do ponad 34,8 tys. zł w małopolskim. Przeciętny poziom zadłużenia odbiegał od średniego w danym regionie poziomu zamożności, co wskazuje na to, że zależał on w znaczącym stopniu od skuteczności działań na rzecz windykacji długów mieszkaniowych. Bo jak inaczej zinterpretować najniższą jego wysokość w regionie podlaskim (<2,8 tys. zł), wobec ponad 10,6 tys. zł w regionie warszawskim stołecznym (por. tab. 2).

Zaległości w opłatach za mieszkanie w zasobach spółdzielni mieszkaniowych

Zaległości w opłatach za mieszkanie w zasobach spółdzielni mieszkaniowych miały w ujęciu regionalnym dość zróżnicowany poziom, ale zdecydowanie niższy niż w zasobach gminnych.

Rozpiętość przeciętnego zadłużenia mieszkań spółdzielczych oscylowała od niespełna 0,7 tys. zł w regionie podlaskim, do prawie 1,8 tys. zł w regionie mazowieckim regionalnym, co potwierdza sygnalizowaną w poprzedniej sekwencji „prawidłowość”, że wielkość długu zależy nie tylko od średniej zamożności w regionie, ale także od wspomnianej determinacji w ściąganiu długów mieszkaniowych – por. tab. 3.

Zaległości w opłatach za mieszkanie w zasobach wspólnot mieszkaniowych

Osoby zamieszkujące budynki objęte wspólnotami mieszkaniowymi w znacząco mniejszym stopniu niż średni w kraju zalegają z opłatami za mieszkanie (14,7%, wobec 39,3%) – por. tab. 4.

Również dyspersja przeciętnego udziału zadłużeń w ujęciu regionalnym była – w porównaniu z występującej u innych dysponentów – w zasadzie znacząco mniejsza: od 10,9% w regionie kujawsko-pomorskim, do 30,0% w mazowieckim regionalnym.

Przeciętna wysokość zadłużeń przebiegała od niespełna 0,9 tys. zł w regionie podlaskim, do ponad 2,1 tys. zł w warmińsko-mazurskim, przeszło 2,0 tys. w śląskim i prawie 1,9 tys. zł w warszawskim stołecznym. Interesujący jest przypadek „liderowania” w zaległościach w opłatach za mieszkanie jednego z najbiedniejszych regionów i zdecydowanie najbogatszego (warmińsko-mazurski i warszawski stołeczny).

Zaległości w opłatach za mieszkanie w zasobach TBS

W zasobach mieszkaniowych TBS prawie 1/4 użytkowników zalegała z opłatami. W ujęciu regionalnym rozpiętość udziału dłużników to, od 19% w makroregionie północnym i prawie 36% w mazowieckim, w tym aż blisko 45% w regionie mazowieckim regionalnym.

Przeciętna wysokość zadłużenia wyniosła blisko 2,4 tys. zł, a jego rozpiętość regionalna przebiegała od niespełna 0,6 tys. zł w regionie podlaskim, do prawie 6,0 tys. zł w zachodniopomorskim – por. tab. 5.

Mała skuteczność postępowań eksmisyjnych w stosunku do dłużników

Szeroki jest wachlarz przedsięwzięć w zakresie windykacji zadłużeń z tytułu opłat za mieszkanie, a ich skuteczność zależy od konsekwentnej determinacji zarządzających zasobami mieszkaniowymi. Są to: upomnienia, nieudolne próby „zawstydzania” dłużników, na które nie pozwalają przepisy o ochronie danych osobowych, zgłoszenie dłużników do Biura Informacji Kredytowej, co zamyka im dostęp do kredytów, propozycje „odpracowania” zaległości, a nawet częściowa abolicja długu mieszkaniowego (pod określonymi warunkami).

Podstawowym i w zasadzie najbardziej skutecznym remedium w walce z zadłużeniami w opłatach za mieszkanie – zgodnie z zasadą extreminalis, extrema remedia – są postępowania eksmisyjne. Jak wskazują na to dane z tabeli 6, w 2018 r. toczyło się w sądach prawie 14 tys. postepowań eksmisyjnych. Stanowiły one prawie 89% wszystkich postępowań eksmisyjnych z różnych tytułów (15,7 tys.).

O małej skuteczności postępowań eksmisyjnych z powodu zaległości w opłatach za mieszkanie świadczy finalne ich wykonanie w 2018 r. – tylko 5442 eksmisji. Stanowiło to 58,3% orzeczonych przez sąd w tym roku eksmisji oraz 39,1% toczących się z tego tytułu spraw. Pamiętać przy tym trzeba, że zrealizowane eksmisje dotyczyły przede wszystkim orzeczeń eksmisyjnych sprzed 2018 r. Najważniejszym powodem niemożności wykonania orzeczonych przez sąd eksmisji jest brak lokali zastępczych dla uporczywych dłużników. W odległej przeszłości, gdy groziła im „eksmisja na bruk” wielkość zadłużeń znacząco spadała.

Poziom zadłużeń zależy od skuteczności windykacji

Dane o zaległościach w opłatach za mieszkanie w 2018 r., w układzie według dysponentów zasobów mieszkaniowych oraz regionalnym, świadczą o znaczącym zróżnicowaniu ich poziomu. Rosnącym zaległościom sprzyja mała skuteczność postępowań eksmisyjnych w stosunku do uporczywych dłużników. Nie bez znaczenia jest fakt malejącej pomocy państwa w formie dodatków mieszkaniowych. Ponadto, ogromne dysparytety wysokości przeciętnego zadłużenia w ujęciu regionalnym wskazują na to, że poziom zadłużeń zależy od skuteczności przedsięwzięć w zakresie windykacji długów mieszkaniowych, w tym również postępowań eksmisyjnych w stosunku do uporczywych dłużników, co zdeterminowane jest dostępnością lokali zastępczych.    

Literatura

1. Gospodarka mieszkaniowa w 2018 r. GUS, Warszawa 2019
2. Gorczyca M.: Zaległości w opłatach za mieszkanie, „Informacje i Komunikaty”, ZRSM RP 2004 nr 4
3. Gorczyca M.: Ponad 1/4 użytkowników zalega z opłatami za mieszkanie, „Administrator” 2018 nr 4

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!