Czy dla odliczenia VAT konieczne jest wydanie nieruchomości?

W sprawie rozpoznanej przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 13 maja 2020 r. (sygn. akt I FSK 2027/19) spółka złożyła korektę deklaracji dla podatku od towarów i usług VAT-7 za czerwiec 2016 r., w której wykazała kwotę do zwrotu na rachunek bankowy w terminie 60 dni. Po kontroli urząd skarbowy stwierdził nieprawidłowości w zakresie podatku naliczonego wykazanego w korekcie deklaracji dla VAT za czerwiec 2016 r. Wynikało to z zaewidencjonowania w rejestrze zakupów VAT, następnie rozliczenia w korekcie deklaracji faktur VAT dotyczących zakupu nieruchomości, które na dzień złożenia deklaracji nie były we władaniu spółki.

Naczelnik urzędu skarbowego wszczął wobec spółki postępowanie podatkowe w sprawie VAT za czerwiec 2016 r., w której określił wobec niej nadwyżkę podatku naliczonego nad należnym do zwrotu na rachunek bankowy za czerwiec 2016 r. Prowadzoną przez spółkę ewidencję zakupu VAT za czerwiec 2016 r. uznano za nierzetelną, nie mogącą stanowić dowodu w postępowaniu podatkowym. Dyrektor izby skarbowej utrzymał w mocy decyzję urzędu skarbowego i wskazał, że stan niepewności prawnej omawianych nieruchomości wynikający z toczących się spraw administracyjnych i sprawy przed sądem okręgowym stanowi przeszkodę do przejęcia władztwa nad nieruchomościami (rozporządzania jak właściciel).

Zatem w dacie zawarcia transakcji, nie można mówić o możliwości dokonania skutecznej dostawy w rozumieniu art. 7 ust. 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług. Nieruchomości pozostają we władaniu placówek publicznych i instytucji oświatowo-wychowawczych. W ewidencji gruntów, w odniesieniu do wskazanych działek, jako właściciel ujawniony jest Skarb Państwa, a jako organ gospodarujący zasobem Skarbu Państwa ujawniony jest prezydent miasta.

Dyrektor izby skarbowej, podtrzymując stanowisko naczelnika urzędu stwierdził, że w omawianej sprawie nie doszło do dostawy towarów, o której mowa w art. 7 ust. 1 ustawy o VAT, a tym samym spółka nie mogła dokonać pomniejszenia podatku należnego o podatek naliczony wynikający z ww. faktur VAT. Zdaniem organu podatkowego drugiej instancji na gruncie ustawy o VAT dostawą towarów jest przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Jednak o rozporządzaniu towarem jak właściciel w odniesieniu do gruntów zakupionych przez spółkę nie stanowią podpisane akty notarialne oraz wystawione faktury VAT, lecz posiadanie przez placówki publiczne i instytucje oświatowo-wychowawcze władztwa ekonomicznego do nieruchomości. A to w omawianej sprawie nie nastąpiło.

Spółka złożyła skargę na decyzję dyrektora izby skarbowej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. W ocenie podatnika poprzez zawarcie w formie aktu notarialnego umowy sprzedaży nieruchomości doszło do przeniesienia na nią zarówno władztwa ekonomicznego, jak i prawnego nad nieruchomościami.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę i uznał, że uzyskanie władztwa ekonomicznego jest konieczne, aby doszło do przeniesienia prawa do rozporządzania towarami jak właściciel w rozumieniu art. 7 ust. 1 ustawy o VAT.

Sprawa na skutek skargi kasacyjnej trafiła do rozpoznania Naczelnego Sądu Administracyjnego, który uchylił wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. W uzasadnieniu wyroku NSA podkreślił, że sąd pierwszej instancji błędnie zinterpretował art. 7 ust. 1 ustawy o VAT, zgodnie z którym przez dostawę towarów rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. W ramach pojęcia odpłatnej dostawy towarów, podlegającej opodatkowaniu VAT mieści się sprzedaż we wszystkich jej odmianach określonych w Kodeksie cywilnym (dalej: kc), jak i poza nim.

Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega więc: sprzedaż na raty (art. 583 kc), sprzedaż z zastrzeżeniem własności rzeczy sprzedanej (art. 589–591 kc), sprzedaż na próbę albo z zastrzeżeniem zbadania rzeczy przez kupującego (art. 592 kc) sprzedaż z zastrzeżeniem prawa odkupu (art. 593 kc), sprzedaż w ramach prawa pierwokupu (art. 596 kc) sprzedaż wysyłkowa, kompensacyjna.

Dla uznania, że miała miejsce dostawa towaru, wystarczy przeniesienie jego własności w formie przewidzianej przez prawo. Dopiero jeżeli pojawią się wątpliwości co do zachowania właściwej formy, np. przy sprzedaży nieruchomości nie zachowano formy aktu notarialnego, konieczne jest ustalenie, że podmiot nabył tzw. własność ekonomiczną, tzn. ma możliwość dowolnego rozporządzania i dysponowania uzyskanym towarem.

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego dla dostawy towarów, tj. sprzedaży nieruchomości wystarczy zawarcie ważnej umowy sprzedaży w formie aktu notarialnego. Skutkiem przeniesienia własności rzeczy w sensie prawnym (cywilistycznym) jest uzyskanie zawsze prawa do rozporządzania towarem jak właściciel w rozumieniu art. 7 ust. 1 ustawy o VAT. Fizyczne wydanie nieruchomości nie jest potrzebne dla przekazania władztwa ekonomicznego, ponieważ władztwo to uzyskuje nabywający zawierając umowę sprzedaży nieruchomości w formie aktu notarialnego.

W omawianej sprawie spółka rozporządza nabytymi nieruchomościami jak właściciel, o czym świadczy wykonywanie przez nią pełni praw właścicielskich przyznanych jej w oparciu o art. 140 kc np. przez wytoczenie powództwa o zapłatę za korzystanie z nieruchomości bez zgody właściciela, czy powództwa o wydanie nieruchomości.

Zatem dla dostawy towarów, tj. sprzedaży nieruchomości, wystarczy zawarcie ważnej umowy sprzedaży w formie aktu notarialnego. Nie jest istotne wydanie nieruchomości. Skutkiem przeniesienia własności rzeczy w sensie prawnym jest uzyskanie prawa do rozporządzania towarem jak właściciel w rozumieniu art. 7 ust. 1 ustawy o VAT.

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 13 maja 2020 r. (sygn. akt I FSK 2027/19)

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!