By i klatka schodowa cieszyła oko

Podczas generalnych remontów współwłaściciele bloków powojennych, budynków na osiedlach z wielkiej płyty i pierwszych realizacji lat 90. decydują się na radykalne zmiany również na klatkach schodowych. Modernizują oświetlenie, wymieniają windy, instalują czujniki ruchu.

Prawdziwym wyzwaniem jednak są siermiężne ściany na klatkach schodowych. Jedynym ratunkiem jest wówczas zdjęcie warstw starej farby olejnej, wyrównanie ścian i – na tak przygotowanym podłożu – dopiero zastosowanie farb dekoracyjnych.

Jakie podłoże, taka gładź

Nakładanie gładzi w istniejącym, remontowanym budynku to wyzwanie zarówno dla gipsiarza, jak i dla stosowanych przez niego materiałów. Ściany wymagają bowiem zwykle doprowadzenia do uzyskania jednolitej płaszczyzny, trzeba więc zastosować odpowiednio grubą warstwę gładzi. W takich sytuacjach najlepiej sprawdzają się gładzie szpachlowe, które można stosować jednorazowo w większej niż gładź grubości, bez obaw o spękania.

Gładzi szpachlowej można ułożyć warstwę o grubości nawet 6 mm, podczas gdy gładzi – jedynie 2 mm. W skrajnych przypadkach, gdy nierówności okazują się zbyt duże, lepiej zastanowić się nad innym rozwiązaniem, np. użyciem ręcznego tynku gipsowego (można go stosować w warstwie już od 8 mm) lub zamontowaniem płyt gipsowo-kartonowych.

W blokach z wielkiej płyty na betonowych ścianach zwykle nie wykonywano tynku, czasami nakładano jedynie cienką cementową szpachlę. Nałożenie równej gładzi na takim podłożu może być utrudnione, ponieważ gładka i nienasiąkliwa powierzchnia betonowych ścian i sufitów nie stanowi pewnego podłoża dla gipsu.

Dlatego przed nałożeniem gładzi trzeba je szczególnie starannie przygotować. Użycie zwykłej emulsji gruntującej może być niewystarczające. Trzeba zastosować grunt sczepny, zawierający dodatek piasku kwarcowego. Kruszywo pozwala uzyskać szorstką powierzchnię, która zapewni właściwą przyczepność. Po zastosowaniu gruntu można już przystąpić do nakładania gładzi gipsowej.

Kiedy gładź, a kiedy szpachla

Gipsy szpachlowe i gładzie gipsowe są ze sobą często mylone, a ich nazw czasami używa się zamiennie. Tymczasem to zupełnie różne produkty.

Nieprzypadkowo omawianie różnic pomiędzy gładziami i gipsami szpachlowymi rozpoczynamy od tych drugich. To właśnie gips szpachlowy, zgodnie z technologią, jest i powinien być stosowany jako pierwszy – bezpośrednio na podłoże. Przy tym może być on nakładany praktycznie na wszystkie spotykane w budownictwie podłoża – tynki gipsowe, cementowe i cementowo-wapienne, beton itp.

Gips szpachlowy z reguły wykorzystuje się do korygowania większych nierówności oraz precyzyjnego wyprowadzania kątów i płaszczyzn ścian oraz sufitów, a decyduje jego możliwość nakładania jednorazowo stosunkowo grubej warstwy, nawet do 6 mm. Ponadto gips szpachlowy cechuje się bardzo wysoką przyczepnością do podłoża.

Może służyć do przyklejenia niewielkich, dekoracyjnych elementów z gipsu oraz do łączenia prefabrykatów gipsowych, np. ściennych płyt. Ważną jego zaletą jest też wysoka twardość, która jednak powoduje, że trudniej go szlifować niż gładzie gipsowe.

Gipsy szpachlowe doskonale sprawdzają się zwłaszcza w starych budynkach, gdzie ściany i sufity zdecydowanie nie trzymają pionu i poziomu. Możliwość nakładania jednorazowo grubej warstwy gipsu pozwala zniwelować nawet duże nierówności w jednym cyklu roboczym, co skraca czas i koszty prac.

Gładź wygładzi

Po wyrównaniu podłoża i wyprowadzeniu płaszczyzn ścian oraz sufitów za pomocą gipsu szpachlowego można ich powierzchnie malować lub tapetować. Jeśli jednak chcemy uzyskać ich idealną gładkość, przydadzą się gładzie gipsowe. To również wyroby na bazie spoiw gipsowych (gipsu naturalnego lub syntetycznego), ale o drobniejszym uziarnieniu, pozwalającym uzyskać gładszą powierzchnię i korzystniejszy efekt estetyczny. Gładzie gipsowe niwelują też niewielkie nierówności, pozostawione na poprzednich etapach prac.

Drobne uziarnienie stwarza jednak pewne ograniczenia. Jednorazowo bowiem można nakładać cienką warstwę gładzi – grubości do około 2 mm, mniejsza jest też wytrzymałość mechaniczna tego materiału.

Zaletą niektórych gładzi gipsowych jest możliwość obróbki pokrytych nimi powierzchni na mokro przy użyciu stalowej pacy. Dzięki temu można praktycznie wyeliminować proces szlifowania suchej gładzi, ograniczając się jedynie do niewielkich poprawek. Natomiast twardszy i o grubszym uziarnieniu gips szpachlowy wymaga zazwyczaj uciążliwego szlifowania, któremu towarzyszy chmura drobnego, unoszącego się w powietrzu pyłu.

Ostatnia różnica między gładzią i gipsem szpachlowym to kolor powierzchni po wyschnięciu. Gładź gipsowa ma jasną barwę i jednolity kolor. Łatwiej więc ją pomalować tak, aby nie było nieestetycznych smug. Można też pokrywać ją farbami przeznaczonymi do stosowania jednowarstwowego, bez obaw o przebijanie podłoża.

„Gładź gipsowa” i „gips szpachlowy” – co mówią normy?

Teoretycznie ani gipsu szpachlowego, ani gładzi gipsowych nie powinno się spotkać na sklepowych półkach. Zgodnie bowiem z obowiązującymi przepisami i normami nie istnieje ani takie nazewnictwo, ani taki podział wyrobów gipsowych. W praktyce jednak terminy „gładź gipsowa” i „gips szpachlowy” ciągle funkcjonują w świadomości inwestorów i wykonawców.

Dlatego warto wyjaśnić całe to zamieszanie wokół tych wyrobów. Zacznijmy od terminologii i standardów technicznych obowiązujących na terenie UE. W przypadku wyrobów gipsowych należy zatem wspomnieć o trzech normach:

• PN-EN 13279-1:2009 Spoiwa gipsowe i tynki gipsowe. Część 1: Definicje i wymagania;
• PN-EN 13963:2008 Materiały do spoinowania płyt gipsowo-kartonowych. Definicje, wymagania i metody badań;
• PN-EN 14496:2007 Kleje gipsowe do płyt zespolonych do izolacji cieplnej i akustycznej oraz do płyt gipsowo-kartonowych. Definicje, wymagania i metody badań.

Najważniejszą z przywołanych norm jest PN-EN 13279-1:2009, dotycząca tynków gipsowych. Przewiduje ona dwie główne klasyfikacje wyrobów gipsowych: pierwsza obejmuje tynki gipsowe, natomiast druga – tynki i zaprawy gipsowe specjalnego przeznaczenia. W ramach obu tych grup występują jeszcze dodatkowe podziały. I tak tynki gipsowe dzieli się na siedem, a zaprawy gipsowe specjalnego przeznaczenia – na sześć grup.

Tynki gipsowe (wg PN-EN 13279-1:2009): B1 – tynk gipsowy, B2 – tynk na bazie gipsu, B3 – tynk gipsowo-wapienny, B4 – lekki tynk gipsowy, B5 – tynk lekki na bazie gipsu, B6 – tynk lekki gipsowo-wapienny, B7 – tynk gipsowy o zwiększonej twardości powierzchni.

Tynki i zaprawy gipsowe specjalnego przeznaczenia (wg PN-EN 13279-1:2009): C1 – zaprawa gipsowa do wyrobów gipsowych z dodatkiem włókien, C2 – gipsowa zaprawa murarska, C3 – tynk gipsowy do izolacji akustycznej, C4 – tynk gipsowy do izolacji cieplnej, C5 – tynk gipsowy ogniochronny, C6 – tynk gipsowy cienkowarstwowy. W żadnej z tych klasyfikacji nie pojawiają się terminy „gładź gipsowa” i „gips szpachlowy”.

Zazwyczaj bowiem materiały nazywane gipsami szpachlowymi klasyfikowane są jako tynki gipsowe lub tynki na bazie gipsu, natomiast gładzie gipsowe – jako tynki gipsowe cienkowarstwowe. Nie jest to jednak regułą, ponieważ klasyfikacja i sposób wprowadzenia wyrobu do obrotu i stosowania leży po stronie producenta. W powszechnym użyciu nadal są więc umowne określenia „gładź gipsowa” i „gips szpachlowy” (rzadziej „gładź szpachlowa” lub „gładź tynkowa”).

Niby nic, a jednak…

Niezależnie od przyjętych terminologii i norm, wszyscy i tak wiedzą, że bez gładzi jakakolwiek modernizacja ścian w tak zwanym starym budownictwie jest trudna. Dopiero wyrównane, gładkie ściany dają wiele możliwości, nawet na klatce schodowej, której ściany powinny być oczywiście łatwe w utrzymaniu, praktyczne, ale mogą być niebanalne i nienudne.

Jak napisała arch. Małgorzata Borys w tegorocznym styczniowym wydaniu „Administratora”, możemy nadal używać farby olejnej, a lamperię malować do pewnej wysokości. Można jednak styk dwóch farb – matowej i błyszczącej, potraktować inaczej, choćby przenikającym się, bardzo tradycyjnym, nawet klasycznym dekorem: meandrem.

Możemy zadziałać odważniej i ową lamperią oraz jej horyzontalnym układem podkreślić dynamikę miejsca, w którym się znajdujemy; podkreślić ruch i kierunek góra–dół. W tym celu na ścianie pojawia się pasek, oddzielający farbę olejną od pozostałej części ściany.

Można też zrezygnować z podziału poziomego albo podkreślić jedną ścianę wyróżniającym się kolorem. Można wyróżnić jedną ze ścian biegu schodów, ścianę z oknem lub z drzwiami do mieszkań albo wprowadzić na niej powtarzalny wzór za pomocą szablonu. Klatka schodowa może więc być wyjątkowa, ale i tak remont ścian w starych budynkach należy zacząć od ich wyrównywania i wygładzania.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!