Syndrom IV piętra, czyli gdy windy brak

Tak, budynki te mogą być „doposażone” w windy poprzez dobudowę zewnętrzną lub wspomnianą „duszę” w klatce schodowej. Rzecz jasna ostateczne rozwiązanie techniczne jest dobierane ze ścisłym uwzględnieniem indywidualnych warunków architektonicznych.

Z kolei wielokondygnacyjne budynki mieszkalne, które wybudowano w latach 1970–1990 wyposażone są co prawda w dźwigi osobowe ale te wymagają już modernizacji. Szacuje się, że urządzeń tego typu w Polsce było ok. 40 tys. Obecnie połowa z nich jest zmodernizowana. Ok. 60% urządzeń tych stanowi własność spółdzielni mieszkaniowych.

Niestety w Polsce dużym utrudnieniem w odniesieniu do dobudowy zewnętrznych i wewnętrznych wind lub platform pionowych są ograniczenia wynikające z Prawa budowlanego, a także przepisów przeciwpożarowych i innych utrudnień.

Syndrom IV piętra

Socjologowie, architekci i psychologowie opracowali pojęcie syndromu IV piętra. W oparciu o ten syndrom określane są bariery, na jakie natrafiają ludzie niepełnosprawni w swoim życiu codziennym. Jak już wspomniano w budynkach, które nie miały więcej niż pięć poziomów, łącznie z parterem, zgodnie z przepisami prawa nie trzeba było montować wind. Zatem osoby mające problemy z poruszaniem stają się praktycznie uwięzione w swoich mieszkaniach.

Syndrom IV piętra obejmuje osoby nie tylko niepełnosprawne fizycznie ale również mowa tu o osobach starszych, mających trudności z poruszaniem się z racji wieku. Czwarte piętro to pewna przenośnia oznaczająca symboliczne bariery, które są nie do pokonania. W praktyce przeszkodą może być już tzw. wysoki parter, a nawet kilka schodów dzielących mieszkanie od chodnika.

Możliwości finansowania

Nie ma wątpliwości co do tego, że podjęcie decyzji o inwestycji dobudowy windy przez wspólnotę lub spółdzielnię mieszkaniową wiąże się z niemałymi kosztami. W skrajnych przypadkach „oszczędnościowych” zarządcy decydują się na zamontowanie niewielkich wind towarowych, które pozwalają chociażby na transportowanie zakupów. Takie rozwiązanie jest co prawda optymalne finansowo, bowiem w przypadku 5-kondygnacyjnego budynku to wydatek rzędu 40 tys. złotych ale nie zastąpi się w ten sposób windy osobowej.

W przypadku trudności w sfinansowaniu inwestycji można skorzystać z dzierżawy windy. Podaje się, że dzierżawa jest jedynym instrumentem finansowym na rynku, dzięki któremu jest możliwy zakup windy przez zarządców budynku nie posiadających zdolności kredytowej lub gotówki. W typowej usłudze dzierżawy przewidywana jest dzierżawa na okres 5 lat. Po tym czasie wspólnota lub spółdzielnia nabywa prawa własności do urządzenia. Przykładowo, jeżeli wartość inwestycji wynosi 150 tys. zł brutto to wysokość miesięcznej raty kształtuje się na poziomie 2500 zł brutto.

Większość firm oferujących windy ma w ofercie również finansowanie elastyczne i dopasowane do indywidualnej sytuacji zarządcy. Jest możliwa spłata w ratach np. 50% ceny windy lub wcześniejszego uregulowania należności. W okresie dzierżawy producent urządzenia dźwigowego z reguły gwarantuje także konserwację i naprawy gwarancyjne. Ponadto wykonawca przejmuje na siebie sprawy techniczne związane z wymianą starej windy na nową lub formalności dotyczące całkowicie nowej windy. W wielu przypadkach przy dzierżawie nie ma pośrednika w postaci banku. Tym sposobem dzierżawa jest z reguły tańsza niż tradycyjny kredyt.

Co wpływa na koszt windy

O tym, ile będzie kosztowała winda decyduje przynajmniej kilka czynników. Przede wszystkim należy tutaj mieć na uwadze wymagany udźwig, oczekiwaną wielkość kabiny oraz ilość przystanków (łącznie z przystankiem startowym). Trzeba uwzględnić to, czy dźwig będzie usytuowany wewnątrz, czy na zewnątrz budynku. Istotną rolę odgrywa wysokość podnoszenia, będąca odległością pomiędzy podłogami skrajnych przystanków. Uwzględnia się standard wykończenia kabiny i ilość drzwi przystankowych/kabinowych. Na etapie przygotowywania koncepcji trzeba wziąć pod uwagę sposób otwierania drzwi – teleskopowo lub wychylnie. Ponadto kabina może być przelotowa lub mieć jednostronny dostęp.

Nowy a istniejący budynek

Należy pamiętać, że w przypadku nowych budynków, w porównaniu z modernizowanymi, możliwości w zakresie zabudowy dźwigu osobowego są znacznie większe. Zastosowanie znajdują np. ekonomiczne dźwigi osobowe, które przeznaczone są do niskich i średniowysokich budynków mieszkalnych. Oferuje się uniwersalne dźwigi osobowe do budynków mieszkalnych, jak i komercyjnych. Warto również mieć na uwadze wysokowydajne dźwigi osobowe oraz szybkie dźwigi osobowe do wysokich budynków. W wielu budynkach montowane są również uniwersalne dźwigi osobowe do budynków mieszkalnych i komercyjnych oraz wysokowydajne dźwigi osobowe i szybkie dźwigi osobowe do wysokich budynków. Oferuje się także dźwigi towarowo-osobowe.

Windy montowane w budynkach, które już istnieją w zależności od możliwości technicznych montuje się wewnątrz lub na zewnątrz obiektu budowlanego. Ważne są samonośne szyby zintegrowane z dźwigiem, przez co nie ma potrzeby ingerowania w konstrukcję budynku. Urządzenia takie osiągają prędkość do 0,6 m/s, przy wysokości podnoszenia do 30 m i udźwigu do 675 kg. Maksymalnie jednocześnie może być transportowanych 9 osób.
W zależności od potrzeb dobiera się odpowiedni sposób zabudowy drzwi. Wykorzystywane mogą być przy tym automatyczne drzwi wahadłowe oraz drzwi przeciwpożarowe. Ponadto dobierane są różne wykończenia podłóg i ścian oraz szereg akcesoriów. Można także stworzyć własny projekt wystroju.

Z kolei rozwiązania, które są przeznaczone do montażu we wnętrzu budynku osiągają prędkość do 1,75 m/s przy maksymalnej wysokości podnoszenia 70 m. Dopuszczalna maksymalna ilość transportowanych osób to 15.

Aspekty techniczne – podstawy prawne

Podstawę w zakresie użytkowania dźwigów osobowych reguluje Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane oraz Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Ponadto w odniesieniu do aktów prawnych należy mieć na uwadze:

• Ustawę z dnia 21 grudnia 2000 r. o dozorze technicznym (DzU nr 122, poz. 1321, ze zm.),
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 2012 r. w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu (DzU 2012 nr 0 poz. 1468),
• Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 18 lipca 2001 r. w sprawie trybu sprawdzania kwalifikacji wymaganych przy obsłudze i konserwacji urządzeń technicznych (DzU nr 79, poz. 849),Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 18 lipca 2001 r. w sprawie sprawdzania kwalifikacji wymaganych przy obsłudze i konserwacji urządzeń technicznych (DzU nr 79, poz. 849),
• Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 października 2003 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji niektórych urządzeń transportu bliskiego (DzU nr 193, poz. 1890),
• Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 27 listopada 2014 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wysokości opłat za czynności jednostek dozoru technicznego (DzU 2014 poz. 1675), wydane na podstawie art. 34 ust. 3 ustawy o dozorze technicznym.

Administrator budynku decydujący się na budowę dźwigu osobowego musi przede wszystkim uwzględnić ograniczenia wynikające z przepisów Prawa budowlanego oraz przepisów dotyczących ochrony przeciwpożarowej. Trzeba pamiętać, że w odniesieniu do wspólnot mieszkaniowych na inwestycję należy uzyskać zgodę wszystkich właścicieli lokali.

Na etapie realizacji inwestycji swój udział musi mieć architekt konstruktor. To właśnie on opracowuje stosowny projekt budowlany oraz opracowuje dokumentację na potrzeby uzyskania stosownych pozwoleń. W pierwszej kolejności ważne jest uzyskanie warunków zabudowy.

Trzeba pamiętać, że na etapie projektowania urządzenia muszą być uwzględnione wymagania w zakresie dostępu osób niepełnosprawnych. Decydując się na rozwiązanie bazujące na dobudowaniu szybu do klatki schodowej przystanki będą znajdowały się na półpiętrach, zatem lokal nie będzie na tej samej płaszczyźnie co winda. W innym rozwiązaniu szyb windy może znajdować się między schodami pod warunkiem, że uwarunkowania konstrukcyjne na to pozwalają.

Planując koszty inwestycji konstruktor powinien uwzględnić wspomniany wymagany udźwig wraz z wielkością kabiny, liczbę przystanków, wysokość podnoszenia, usytuowanie wewnętrzne lub zewnętrzne platformy lub dźwigu, standard wykończenia drzwi przystankowych lub kabiny, a także rodzaj kabiny – z dostępem jednostronnym, kątowa, przelotowa. Istotny jest również sposób otwierania drzwi.

Administrator budynku powinien wiedzieć, że zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie parametry techniczno-użytkowe dźwigów muszą być ustalone z uwzględnieniem przeznaczenia budynku, a także jego wysokości oraz liczby i rodzaju użytkowników.

Stąd też nie mniej niż jeden dźwig przeznaczony do komunikacji ogólnej budynku z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi, a także w każdej wydzielonej w pionie, odrębnej części (segmencie) takiego budynku powinien umożliwiać przewóz mebli, chorych na noszach i osób niepełnosprawnych. Ważne jest, aby kabina dźwigu osobowego była dostępna dla osób niepełnosprawnych – miała szerokość nie mniejszą niż 1,1 m i długość 1,4 m. Nie mniej istotne są również poręcze umieszczone na wysokości 0,9 m oraz tablica przyzywowa na wysokości od 0,8 m do 1,2 m w odległości nie mniejszej niż 0,5 m od naroża kabiny z dodatkowym oznakowaniem dla osób niewidomych i informacją głosową.

Program „Dostępność Plus”

Program „Dostępność Plus” ma na celu zapewnienie swobodnego dostępu do dóbr, usług oraz możliwości udziału w życiu społecznym i publicznym osób ze szczególnymi potrzebami. Program ten koncentruje się na dostosowaniu przestrzeni publicznej, architektury, transportu i produktów do wymagań wszystkich obywateli.

Wartość inwestycji związanych z realizacją programu wyniesie w perspektywie 2018–2025 około 23 miliardy złotych. Fundusze na ich realizację pochodzić będą z Unii Europejskiej (tzw. fundusze norweskie) i EOG, a także ze środków publicznych (budżet państwa, środki dysponowane przez jednostki samorządu terytorialnego, środki PFRON). Warto więc zainteresować się tematem planując zakup wind, platform dla osób niepełnosprawnych czy innych urządzeń transportu bliskiego, mających istotny wpływ na poprawę dostępności w budowanych, modernizowanych czy remontowanych obiektach.

Rządowy Program „Dostępność Plus” przyjęto na lata 2018–2025. Wszystko po to, aby podnieść jakość i zapewnić niezależność życia dla osób, które mają szczególne potrzeby. Chodzi tutaj również o osoby starsze oraz z trwałymi lub czasowymi trudnościami w zakresie mobilności lub percepcji. Ma być to uzyskane przede wszystkim poprzez poprawę dostępności przestrzeni publicznej, w tym architektury, transportu, produktów i usług na szeroką skalę. Dostępność ta dotyczy w szczególności osób: na wózkach inwalidzkich, poruszających się o kulach, o ograniczonej możliwości poruszania się, niewidomych i słabo widzących, głuchych i słabo słyszących, głuchoniewidomych, z niepełnosprawnościami psychicznymi i intelektualnymi, starszych i osłabionych chorobami, z małymi dziećmi, w tym z wózkami dziecięcymi, mającym trudności w komunikowaniu się z otoczeniem (także z rozumieniem języka pisanego albo mówionego), o nietypowym wzroście (w tym również dzieci), z ciężkim lub nieporęcznym bagażem, towarem. Mowa tutaj również o kobietach w ciąży.

Za koordynację monitorowania programu odpowiada Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju, natomiast w samym procesie uczestniczą wszystkie instytucje realizujące określone w nim działania. Program będzie monitorowany na bieżąco. Jednak nie wcześniej niż po 2 latach od realizacji oraz po jego zakończeniu przeprowadzona zostanie ocena. Celem pierwszej oceny będzie zidentyfikowanie potrzeby przeprowadzenia ewentualnych korekt, natomiast kolejna ocena, zrealizowana po jego zakończeniu, ma pokazać wpływ programu na poprawę dostępności przestrzeni publicznej w Polsce. 

Na etapie realizacji programu „Dostępność Plus” powinno się założyć stworzenie systemu pomocy technicznej w zakresie oceny możliwości technicznych i wyboru rozwiązania dla konkretnej inwestycji. Chodzi tutaj o doświadczonych ekspertów, którzy powinni być dostępni dla inwestorów w ramach listy rekomendacyjnej jako gwarancji realizacji inwestycji z wykorzystaniem ich kwalifikacji. Ponadto w realizacji inwestycji konieczne są zmiany w istniejących przepisach. Trzeba mieć przy tym na uwadze fakt, że do realizacji inwestycji wymaga się dostosowania pewnych przepisów. Wiele budynków, w których wymagany jest montaż windy powstało w takim okresie, iż podlegają przepisom konserwatora zabytków. Trudność w tym zakresie może być szczególnie istotna w przypadku, gdy zakłada się montaż windy na zewnątrz budynku.

Inicjatywa mieszkańców

Wspólnota mieszkańców może wyjść z inicjatywą zakupu lub montażu windy. Ważne jest przy tym, aby zostały zebrane podpisy większości mieszkańców pod pisemnym oświadczeniem zgody na realizację inwestycji, po czym właściciel budynku akceptuje decyzję. Mając zebrane w ten sposób dokumenty trzeba skontaktować się z uprawnionym projektantem. Opracowuje on projekt zainstalowania windy i zbiera niezbędne pozwolenia i zgody urzędowe. Chodzi tutaj przede wszystkim o zgodę Wydziału Architektury oraz zgodę właściciela terenu, na którym winda jest posadowiona. Ważny jest również odpowiedni przydział mocy od zarządców sieci energetycznej. Ze względu na złożoność procedur w tym zakresie warto aby o ich realizację zadbał branżowiec.

W projekcie zawiera się również wstępne podkłady budowlane. W oparciu o nie wykonawca inwestycji będzie mógł opracować ofertę. Na etapie wyboru konkretnego modelu windy wykonawca musi przygotować wytyczne dla projektanta, a ten z kolei wykonuje projekt jej posadowienia.

Warty podkreślenia jest fakt, że mają miejsce również inicjatywy przeprowadzone przez mieszkańców budynków. Jak podaje portal warszawa.naszemiasto.pl lokatorzy budynku przy ul. Dobosza 4/6 w Warszawie dobudowali windę do swojego bloku. Sami złożyli się na nowoczesny dźwig, na który czekali aż 8 lat. Nie dość jednak, że sami go sfinansowali, z ich kieszeni idą także pieniądze na comiesięczną konserwację urządzenia. Cena takiej windy zależy m.in. od wyposażenia dźwigu i warunków budowlanych. Winda, którą sfinansowali mieszkańcy osiedla Jadwisin, mieści sześć osób i od parteru do najwyższego piętra wjeżdża w 11 s.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!