Dźwigi osobowe w budynkach wielorodzinnych

Kabina porusza się wzdłuż sztywnych prowadnic pionowych, zazwyczaj w szybie dźwigowym. Urządzenie obsługuje przystanki, czyli piętra w budynku wielorodzinnym. Na etapie projektowania dźwigu – zarówno w nowych jak i w istniejących budynkach – administrator powinien uwzględnić kilka ważnych aspektów.

Nieco historii i teorii

Pierwsze rozwiązania, które funkcjonalnością przypominały obecne dźwigi, stosowano już w starożytności. W starożytnym Rzymie specjalne urządzenia działały w pałacu Nerona oraz w Koloseum już ok. 50 n.e. Konstrukcja urządzeń tego typu bazowała na przeciwwadze podniesionej na pewną wysokość. Jej zwolnienie było siłą napędową urządzeń. Ponadto dźwigi, dzięki wykorzystaniu odpowiedniego mechanizmu  systemu lin umożliwiały jednoczesny wjazd na arenę 20 gladiatorów.

W późniejszym czasie stosowano różnego typu urządzenia dźwigowe, które były napędzane na pomocą ludzkich mięśni lub przy wykorzystaniu zwierząt pociągowych. Rozwiązania tego typu bazowały z reguły na prostych maszynach z wielokrążkami ale już z wykorzystaniem elementu przeciwwagi.

Wraz z wynalezieniem silnika parowego zaczęto wprowadzać rozwiązania wykorzystujące pasy transmisyjne oraz przekładnie zębate, przy czym stawiano już na aspekty związane z bezpieczeństwem. Warto przypomnieć, że bezpieczny dźwig osobowy został wynaleziony przez Elisha Otisa z Nowego Jorku.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, czyli rozporządzeniem Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, w dźwgi muszą być wyposażone budynki:

• użyteczności publicznej,
• wielorodzinne,
• zamieszkania zbiorowego z wyłączeniem budynków zamieszkania zbiorowego na terenach zamkniętych,
• oprócz tego, każdy inny budynek mający najwyższą kondygnację z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt więcej niż 50 osób, w którym różnica poziomów posadzek pomiędzy pierwszą a najwyższą kondygnacją nadziemną, niestanowiącą drugiego poziomu w mieszkaniu dwupoziomowym, przekracza 9,5 m,
• a także mający dwie lub więcej kondygnacji nadziemnych budynek opieki zdrowotnej i budynek opieki społecznej.

Trzeba pamiętać, że w budynku mieszkalnym wielorodzinnym, budynku zamieszkania zbiorowego oraz budynku użyteczności publicznej, wyposażonym w dźwigi, należy zapewnić dojazd z poziomu terenu i dostęp na wszystkie kondygnacje użytkowe osobom niepełnosprawnym.

Jeżeli szyb dźwigowy jest wbudowany lub przybudowany do istniejącego budynku można usytuować drzwi przystankowe na poziomie spocznika międzypiętrowego. Należy zadbać przy tym o dostęp do kondygnacji użytkowej osobom niepełnosprawnym.

Podstawy prawne

Podstawę w zakresie użytkowania dźwigów osobowych reguluje ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane oraz rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie.

Ponadto, należy mieć na uwadze:

• ustawę z dnia 21 grudnia 2000 r. o dozorze technicznym (DzU z 2000 r. nr 122, poz. 1321, ze zm.),
• rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 2012 r. w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu (DzU z 2012 nr 0, poz. 1468),
• rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 18 lipca 2001 r. w sprawie trybu sprawdzania kwalifikacji wymaganych przy obsłudze i konserwacji urządzeń technicznych (DzU nr 79, poz. 849),
• rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 października 2003 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji niektórych urządzeń transportu bliskiego (DzU z 2003 r. nr 193, poz. 1890),
• rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 27 listopada 2014 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wysokości opłat za czynności jednostek dozoru technicznego (DzU z 2014 r., poz. 1675) wydane na podstawie art. 34 ust. 3 ustawy o dozorze technicznym.

Administrator budynku decydujący się na budowę dźwigu osobowego musi przede wszystkim uwzględnić ograniczenia wynikające z przepisów Prawa budowlanego oraz przepisów dotyczących ochrony przeciwpożarowej. Trzeba pamiętać, że w odniesieniu do wspólnot mieszkaniowych na inwestycję należy uzyskać zgodę wszystkich właścicieli lokali.

Na etapie realizacji inwestycji swój udział musi mieć architekt konstruktor. To właśnie on opracowuje projekt budowlany oraz opracowuje dokumentację na potrzeby uzyskania stosownych pozwoleń. W pierwszej kolejności ważne jest uzyskanie warunków zabudowy.

Trzeba pamiętać, że na etapie projektowania urządzenia muszą być uwzględnione wymagania w zakresie dostępu dla osób niepełnosprawnych. Decydując się na rozwiązanie bazujące na dobudowaniu szybu do klatki schodowej przystanki będą znajdowały się na półpiętrach, zatem lokal nie będzie na tej samej płaszczyźnie co winda.

W innym rozwiązaniu szyb windy może znajdować się między schodami pod warunkiem, że uwarunkowania konstrukcyjne na to pozwalają.

Planując koszty inwestycji, konstruktor powinien uwzględnić wymagany udźwig wraz z wielkością kabiny, liczbę przystanków, wysokość podnoszenia, usytuowanie wewnętrzne lub zewnętrzne platformy lub dźwigu, standard wykończenia drzwi przystankowych lub kabiny, a także rodzaj kabiny – z dostępem jednostronnym, kątową, przelotową. Istotny jest również sposób otwierania drzwi.

Klasyfikacja dźwigów

Biorąc pod uwagę zastosowanie dźwigów należy mieć na uwadze urządzenia osobowe (łącznie z dźwigami przeznaczonymi dla osób niepełnosprawnych), a także urządzenia osobowo-towarowe, towarowe (małe dźwigi towarowe – tzw. kuchenne, do transportu pojazdów mechanicznych), szpitalne, teatralne, budowlane oraz specjalne.

Z kolei uwzględniając rodzaj napędu, trzeba wymienić dźwigi elektryczne i dźwigi hydrauliczne.

W dźwigach elektrycznych, nazywanych również dźwigami linowymi, napęd odbywa się poprzez wciągarkę napędzaną silnikiem elektrycznym.

Na dźwigi elektryczne składają się również urządzenia bębnowe z napędem wykonywanym w postaci cięgien nawijanych na bęben oraz cierne – z napędem realizowanym za pomocą sprzężenia ciernego pomiędzy cięgnem a kołem ciernym zespołu napędowego.

Dźwigi hydrauliczne mają napęd realizowany pompą hydrauliczną. W tym przypadku – biorąc pod uwagę rodzaj przeniesienia napędu – zastosowanie znajduje napęd bezpośredni i napęd pośredni.

Wymagania lokalizacyjne

Administrator budynku powinien wiedzieć, że zgodnie z rozporządzeniem Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, parametry techniczno-użytkowe dźwigów muszą być ustalone z uwzględnieniem przeznaczenia budynku, a także jego wysokości oraz liczby i rodzaju użytkowników.

Dlatego, nie mniej niż jeden dźwig przeznaczony do komunikacji ogólnej budynku z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi, a także w każdej wydzielonej w pionie, odrębnej części (segmencie) takiego budynku powinien umożliwiać przewóz mebli, chorych na noszach i osób niepełnosprawnych.

Ważne jest, aby kabina dźwigu osobowego dostępna dla osób niepełnosprawnych miała szerokość nie mniejszą niż 1,1 m i długość 1,4 m.

Równie istotne są poręcze umieszczone na wysokości 0,9 m oraz tablica przyzywowa na wysokości od 0,8 do 1,2 m w odległości nie mniejszej niż 0,5 m od naroża kabiny, z dodatkowym oznakowaniem dla osób niewidomych i informacją głosową.

Dostęp i odległości

Każda kondygnacja musi mieć zapewniony dostęp do dźwigu. Wymaganie w tym zakresie nie dotyczy kondygnacji nadbudowanych oraz powstałych poprzez adaptację strychu na cele mieszkalne lub inne cele użytkowe.

Trzeba pamiętać, że różnica poziomów podłogi kabiny dźwigu, który zatrzymuje się na kondygnacji użytkowej i posadzki tej kondygnacji przy wyjściu z dźwigu nie powinna być większa niż 0,02 m.

Pod szybami dźwigowymi nie można prowadzić dróg komunikacyjnych. Zakaz ten dotyczy również pomieszczeń przeznaczonych na pobyt stały, chyba, że strop pod szybem dźwigu jest w stanie wytrzymać obciążenie zmienne o wartości nie mniejszej 5000 N/m² (§ 199. WT), a pod trasą jazdy przeciwwagi znajduje się filar oparty na stałym podłożu lub gdy przeciwwaga wyposażona jest w chwytacze.

Administrator budynku powinien zwrócić uwagę, aby projektant zadbał by odległość pomiędzy zamkniętymi drzwiami przystankowymi dźwigu a przeciwległą ścianą lub inną przegrodą wynosiła nie mniej niż 1,6 m (dla dźwigów osobowych), 1,8 m (dla dźwigów towarowych) oraz 3 m (dla dźwigów szpitalnych i towarowych).

Dźwig osobowy w istniejącym budynku

Windy, jakie można zastosować w budynkach już istniejących, to przede wszystkim rozwiązania montowane wewnątrz lub na zewnątrz budynku. Dzięki samonośnym szybom zintegrowanym z dźwigiem nie ma potrzeby ingerowania w konstrukcję budynku. Urządzenia tego typu osiągają prędkość do 0,6 m/s, wysokość podnoszenia do 30 m a udźwig do 675 kg. Maksymalna liczba osób to 9.

Inwestor ma do wyboru kilka możliwości w zakresie zabudowy drzwi, łącznie z automatycznymi drzwiami wahadłowymi oraz drzwiami przeciwpożarowymi. Do wyboru są również różne wykończenia podłóg i ścian oraz szereg akcesoriów. Jest możliwe stworzenie własnego projektu wystroju.

Rozwiązania przeznaczone do montażu we wnętrzu budynku osiągają prędkość do 1,75 m/s przy maksymalnej wysokości podnoszenia 70 m. Maksymalna liczba osób to 15. W grupie może być zamontowanych do 4 dźwigów.

Dźwig osobowy w nowym budynku

Nowe budynki zapewniają znacznie szersze możliwości w zakresie zabudowy dźwigu osobowego. Wybrać można np. ekonomiczny dźwig osobowy przeznaczony do niskich i średniowysokich budynków mieszkalnych, a także uniwersalny dźwig osobowy do budynków mieszkalnych i komercyjnych, wysokowydajny dźwig osobowy czy szybki dźwig osobowy do wysokich budynków. Oferowane są również dźwigi towarowo-osobowe.

Przeglądy dźwigów osobowych

Administrator budynku powinien pamiętać o konieczności przeprowadzania okresowych czynności dotyczących konserwacji dźwigu. To właśnie na zarządcy budynku spoczywa odpowiedzialność w tym zakresie. Chodzi tutaj przede wszystkim o sprawdzanie poszczególnych elementów mechanicznych urządzenia, a także odpowiednie regulacje i smarowanie.

Działania te muszą być przeprowadzane nie rzadziej niż co 30 dni lub w innych terminach zgodnie z zaleceniami producenta dźwigu. Wszystkie prace, łącznie z każdą inną interwencją serwisu muszą być odnotowane w dzienniku konserwacji. Dokument ten powinien znajdować się w maszynowni urządzenia.

Praktykuje się, że zarządcy budynków mają podpisaną umowę z firmą, która świadczy usługi w zakresie konserwacji dźwigów, przy czym niejednokrotnie jest to producent urządzenia. Personel takiej firmy musi być odpowiednio wykwalifikowany i przeszkolony oraz poddawany okresowej weryfikacji kompetencji. Wszystko po to, aby prace były wykonywane fachowo.

Oprócz tego, co roku muszą być przeprowadzone badania dźwigu przez Urząd Dozoru Technicznego. Podczas takiej kontroli sprawdza się przede wszystkim wszystkie podzespoły odpowiadające za bezpieczeństwo.

Jeżeli zostanie stwierdzone zużycie jakichkolwiek elementów, określa się termin lub zakres prac jakie trzeba wykonywać regularnie do czasu kolejnego badania. Wszystkie informacje odnotowuje się w książce rewizji dźwigu.

Pozytywne przejście kontroli jest potwierdzane naklejką dopuszczającą urządzenie do eksploatacji na kolejne okresy.

Na etapie wyboru dźwigu w nowym budynku lub jego montażu w obiekcie już istniejącym warto nawiązać kontakt z firmą, która zajmuje się projektowaniem i wdrażaniem urządzeń tego typu. Warto zlecić jej kompleksowe powierzenie tematu – począwszy od przygotowania wystąpienia o warunki zabudowy, poprzez opracowanie projektu oraz montaż urządzenia, kończąc na odbiorze dźwigu przez Urząd Dozoru Technicznego.

Tym sposobem deleguje się odpowiedzialność za prawno-techniczne aspekty inwestycji. 

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!