Jak urządzić bezpieczny i atrakcyjny plac zabaw?

Plac zabaw jest jednym z najważniejszych elementów zagospodarowania przestrzeni na osiedlu. Jest to przestrzeń, w której dzieci – główni jej użytkownicy – powinny czuć się swobodnie i komfortowo, a ich rodzice powinni być spokojni o swoje pociechy. Dlatego na placu zabaw najważniejsze jest bezpieczeństwo.

Prawo przede wszystkim

Po wejściu Polski do UE zaczęły obowiązywać unijne zasady, zgodnie z którymi producent sprzętu ma obowiązek potwierdzić zgodność produkowanego wyrobu z zasadniczymi wymogami dyrektyw i norm. Jednak zgodnie z obecnie obowiązującą Ustawą o systemie oceny zgodności z 30 sierpnia 2002 r. (DzU nr 166, poz. 1360), certyfikacja wyposażenia placów zabaw na zgodność z normami nie jest obowiązkowa. W przypadku bezpośrednich odbiorców (jak inwestorzy, zarządcy czy administratorzy obiektów), to oni decydują czy urządzenia do zabaw i nawierzchnie placu mają posiadać certyfikat zgodności z normami czy też nie. Jeśli zarządca nie wymaga certyfikatów to bierze na siebie odpowiedzialność za bezpieczeństwo dzieci bawiących się na takim placu zabaw. Wyjątkiem od reguły są szkoły i placówki podlegające Ministerstwu Edukacji Narodowej, które mają obowiązek nabywania produktów posiadających certyfikat.

Do placów zabaw dla dzieci odnoszą się w Polsce, podobnie jak w innych krajach Unii, dwie normy. Pierwsza PN-EN-1176-1 do 7 oraz 10 i 11 dotyczy wyposażenia, druga PN EN 1177 obejmuje wymagania bezpieczeństwa stawiane nawierzchniom.

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 roku także reguluje sprawę placów zabaw w zakresie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Paragraf 40 tego rozporządzenia mówi, że „w zespole budynków wielorodzinnych objętych jednym pozwoleniem na budowę należy, stosownie do potrzeb użytkowników, przewidzieć placyki zabaw dla dzieci najmłodszych, przy czym co najmniej 30% tej powierzchni powinno znajdować się na terenie biologicznie czynnym, jeżeli nie jest to ustalone inaczej w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowaniu terenu”. Rozporządzenie to określa minimalną odległość placów zabaw dziecięcych oraz boisk dla dzieci i młodzieży od parkingów. W zależności od wielkości parkingu powinna ona wynosić 7 m (do 4 stanowisk), 10 m (dla parkingów od 5 do 60 stanowisk) lub 20 m (dla parkingów powyżej 60 stanowisk).

Należy zwrócić uwagę, że od kilku lat w Polsce funkcjonuje podobny system prawny jak w innych krajach Unii. System ten zakłada, że konkurencyjny i sprawnie funkcjonujący rynek jest najlepszym instrumentem, wymuszającym stosowanie przez administratorów i inwestorów wyłącznie wyrobów posiadających certyfikat bezpieczeństwa. Zarządca placu zabaw, w dobrze pojętym własnym interesie, prawie zawsze stara się ubezpieczyć plac zabaw od nieszczęśliwych wypadków i dąży do stanu, w którym nawierzchnie i urządzenia zabawowe będą posiadały odpowiednie certyfikaty. Firmy ubezpieczeniowe bowiem zgadzają się na ubezpieczanie tylko tych placów zabaw, na których zainstalowane zostały urządzenia z certyfikatem. W innym wypadku żądają wysokich składek. Inwestorzy i zarządcy wolą nie ryzykować i na placach zabaw instalują tylko bezpieczne nawierzchnie i sprzęt, posiadający wymagane certyfikaty. Biorąc pod uwagę fakt, że na polskich placach zabaw dochodzi do wielu tysięcy wypadków, sprawa bezpieczeństwa nawierzchni i urządzeń zabawowych ma ogromne znaczenie społeczne. Zgodnie z prawem można poprzestać na deklaracji producenta dotyczącej zgodności wyrobu z polskimi normami, ale często to nie wystarcza. Warto jednak pamiętać, że bezpieczeństwo dzieci zależy nie tylko od właściwie zaprojektowanego i wybudowanego placu, ale także od odpowiedniej kontroli i konserwacji urządzeń zabawowych w czasie ich eksploatacji.

Na placu zabaw

Plac zabaw to zestaw wielu tradycyjnych i nowoczesnych urządzeń, do których zalicza się huśtawki, zjeżdżalnie, piaskownice, zestawy wielofunkcyjne, domki, bujaki, ścianki do wspinaczki oraz inne mające na celu zapewnić zabawę i rekreację dzieciom. W miejscach tych znajdują się też takie elementy, jak: rośliny, płoty, bramki, chodniki, tablice informacyjne oraz śmietniki.

Urządzenia, które są montowane na placu zabaw podlegają unormowaniom dyrektywy w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów (2001/95/WE). Szczegółowe przepisy różnią się w zależności od kraju, jednak najważniejszą i obowiązującą zasadą dla wszystkich producentów, importerów oraz dystrybutorów jest obowiązek wprowadzania na rynek wyłącznie bezpiecznych produktów zgodnych z normami PN-EN 1176 oraz PN-EN 1177. Normy te odnoszą się wyłącznie do urządzeń i nawierzchni, natomiast poza zakresem dyrektywy pozostają zagadnienia związane z konserwacją zieleni, bezpieczeństwem użytkowników czy utrzymaniem czystości na placu zabaw. Te kwestie regulują przepisy krajowe, wydawane najczęściej przez władze lokalne.

Jak wybrać odpowiednie urządzenia?

Na rynku dostępny jest bardzo szeroki wachlarz urządzeń, które można umieścić na placu zabaw. Projektując go warto przejrzeć dostępne katalogi od różnych dostawców i rozważyć, czy lepiej kupić sprzęt od jednego producenta czy wybrać kilku dostawców. Ważne jest, aby zapewnić najbardziej różnorodny zestaw, który będzie w maksymalny sposób realizował dziecięce potrzeby zabawy oraz będzie dostosowany do potrzeb dzieci w różnym wieku. Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy lepiej wybrać drewniane czy metalowe urządzenia. Wszystko zależy od miejsca, gdzie będzie znajdował się plac zabaw.

Niewątpliwie główną zaletą drewnianych urządzeń zabawowych jest ich cena, lecz z drugiej strony, urządzenia metalowe cieszą się dłuższą trwałością oraz są znacznie łatwiejsze w utrzymaniu i konserwacji.

Ważnym problemem w Polsce jest fakt, iż jedynym kryterium branym pod uwagę podczas przetargów na place zabaw jest cena. To powoduje, że bardzo często wygrywają firmy, oferujące urządzenia zabawowe o niskiej jakości. Powstałe w ten sposób place zabaw szybko niszczeją i są podatne na akty wandalizmu, które często mają miejsce na osiedlach.

Nawierzchnia, czyli ochrona przed urazami

Same urządzenia to nie wszystko. Bardzo istotnym elementem placu zabaw jest odpowiednio dobrana i bezpieczna nawierzchnia, która pozwala na amortyzowanie upadków. Należy jednak podkreślić, że nawet jeśli podłoże będzie odpowiednio dobrane, to nie uchroni ono dzieci przed wszystkimi urazami, a jedynie w znaczący sposób ograniczy ryzyko utraty zdrowia i życia użytkowników. Wszystkie regulacje związane z bezpiecznym i odpowiednio dobranym podłożem zostały zawarte w normie PN-EN 1177, w szczególności dotyczy to podłoża syntetycznego, które może być nieodpowiednio wykonane.

Obowiązujące normy mówią, że nawierzchnia powinna znajdować się pod urządzeniem wysokim, czyli takim, na którym dzieci mogą bawić się na wysokości powyżej 600 mm. Podobna zasada dotyczy obszaru wokół takich urządzeń, jak zjeżdżalnie, huśtawki czy karuzele – w tym przypadku bezpieczna nawierzchnia powinna znajdować się zawsze, niezależnie od wysokości. W przypadku urządzeń o wysokości do 1 metra, każda nawierzchnia, na której te przyrządy się znajdują, może być bezpieczna dla użytkowników, pod warunkiem, że jest dobrze utrzymana. Warto zauważyć, że taką odpowiednią nawierzchnią, która zamortyzuje upadki z wysokości do 1 metra będzie dobrze zadbana darń.

Z niskich urządzeń korzystają bardzo małe dzieci, dlatego wskazane jest, aby sprzęt dla nich znajdował się w wydzielonej, osobnej części placu, aby ułatwić korzystanie z urządzeń, które nie są przeznaczone dla maluchów oraz uniknąć dewastacji przez starsze dzieci.

Wyróżnia się kilka rodzajów podłoża:

Syntetyczna nawierzchnia dywanowa, może być stosowana na podłożu betonowym, asfaltowym lub utwardzonej kostce kamiennej. Nawierzchnia syntetyczna składa się z dwóch warstw: spodniej z udziałem granulatu SBR, która pochłania energię uderzenia oraz wierzchniej z granulatem kauczukowym EPDM, która chroni warstwę spodnią przed ścieraniem. Dostawca tego rodzaju nawierzchni powinien dostarczyć odpowiedni certyfikat, potwierdzający zgodność z obowiązującą normą.

Nawierzchnia sypka, która składa się z takich materiałów, jak wióra drzewne, kora, piasek, żwir, rozdrobniona guma lub rozdrobnione mechanicznie drewno. Podłoże tego typu musi być odpowiednio grube, czyli powinno sięgać na głębokość do 300 mm pod urządzeniem. Używana jest przede wszystkim pod urządzenia składające się z poziomych elementów, jak np. wyciągi.

Gumowa, stosowana w formie większych fragmentów wykonywanych na miejscu z drobnych części gumy spojonych żywicą lub w formie „kafelków”. Płytki gumowe układane są w asfalcie, betonie lub innym utwardzanym podłożu i łączone ze sobą za pomocą systemu łączników. Nawierzchnia ta posiada kilka istotnych zalet, do których poza zminimalizowaniem ryzyka urazu zalicza się właściwości dźwiękoszczelne i antypoślizgowe, odporność na wilgoć oraz łatwość utrzymania nawierzchni w dobrym stanie technicznym. Dostawcy tego typu nawierzchni powinni przedstawić certyfikat wskazujący do jakiej wysokości upadku spełnione zostało Kryterium Urazu Głowy (HIC) określone w normie PN-EN 1177. Nawierzchnie gumowe dostępne są w różnych kolorach lub wzorach graficznych.

Kratki gumowe – jeśli spełniają kryteria obowiązującej normy i zostaną zamontowane w prawidłowy sposób, to zapewnią bezpieczny upadek nawet z wysokości 3 metrów. W tym typie nawierzchni trawa rośnie w przestrzeniach pomiędzy ­gumowymi oczkami sieci, dlatego zalecane jest stosowanie jej na terenach pozamiejskich.

Nawierzchnie sztuczne wydają się być trafioną inwestycją, mimo iż trzeba na nie wydać nieco więcej środków. Rekompensatą poniesionych wydatków może być natomiast łatwość w utrzymaniu tego typu podłoża w czystości (wystarczy je spłukać wodą pod ciśnieniem) oraz wysoka wytrzymałość – nawierzchnie sztuczne wystarczają na nawet 10 lat eksploatacji. Należy podkreślić, że te nowoczesne rozwiązania nawierzchniowe stosuje się również do odnowienia starych placów zabaw. Aby wyremontować stare nawierzchnie z betonu czy asfaltu nie trzeba ich zrywać – wystarczy nakleić na istniejące podłoże dostarczaną w rolkach elastyczną nawierzchnię. Z podobnego plastycznego materiału można zamontować również gumowe krawężniki czy kostkę brukową, najazdy umożliwiające pokonywanie nierówności czy gumowe ograniczniki do obramowania piaskownicy.

Jak wykazały badania, główną przyczyną nieszczęśliwych wypadków na terenach rekreacyjnych dla dzieci są nieprawidłowości w projektowaniu, montażu i późniejszej konserwacji urządzeń zabawowych. Do najważniejszych błędów zagrażających bezpieczeństwu maluchów należą: nieprawidłowa nawierzchnia, niewłaściwe mocowanie i rozmieszczenie urządzeń, brak systematycznych przeglądów i konserwacji, brak ogrodzenia, a także odpowiedniego regulaminu. Ryzyko nieszczęśliwych wypadków może zatem zmniejszyć stosowanie wymagań wynikających z Prawa budowlanego oraz rozporządzenia ministra infrastruktury. Nie zapominajmy jednak, ze najważniejszy jest zdrowy rozsądek oraz opieka dorosłych nad dziećmi bawiącymi się na placu zabaw.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!