Odpowiedzialność za śmieci na terenie posesji

Zgodnie z art. 5 ust 3 ustawy o czystości i porządku w gminach, w obowiązującym stanie prawnym nie ma możliwości oznaczenia w deklaracji braku selektywnej zbiórki odpadów komunalnych. Dopuszczenie przez organ stanowiący gminy gromadzenia odpadów w sposób nieselektywny jest sprzeczne z obowiązkiem nałożonym na właścicieli nieruchomości w art. 5 ust. 1 pkt 3 w związku z art. 6ka ustawy. Przepisy ustawy w brzmieniu obecnie obowiązującym nie dają bowiem podstaw do pozostawienia składającemu deklarację możliwości wyboru sposobu segregacji odpadów.

Obowiązki właścicieli nieruchomości

Właściciele nieruchomości zapewniają utrzymanie czystości i porządku poprzez:

• wyposażenie nieruchomości w worki lub pojemniki, przeznaczone do zbierania odpadów komunalnych, utrzymanie tych pojemników w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym oraz utrzymanie w odpowiednim stanie sanitarnym i porządkowym miejsc gromadzenia odpadów, chyba że na mocy uchwały rady gminy, o której mowa w art. 6r ust. 3 ustawy, obowiązki te w całości lub w części przejmie gmina jako część usługi w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, w zamian za uiszczoną przez właściciela opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi;
• przyłączenie nieruchomości do istniejącej sieci kanalizacyjnej lub, w przypadku gdy budowa sieci kanalizacyjnej jest technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona, wyposażenie nieruchomości w zbiornik bezodpływowy nieczystości ciekłych lub w przydomową oczyszczalnię ścieków bytowych, spełniające wymagania określone w przepisach odrębnych; przyłączenie nieruchomości do sieci kanalizacyjnej nie jest obowiązkowe, jeżeli nieruchomość jest wyposażona w przydomową oczyszczalnię ścieków spełniającą wymagania określone w przepisach odrębnych;
• zbieranie w sposób selektywny powstałych na terenie nieruchomości odpadów komunalnych zgodnie z wymaganiami określonymi w regulaminie oraz sposobem określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 4a ust. 1 ustawy;
• gromadzenie nieczystości ciekłych w zbiornikach bezodpływowych;
• pozbywanie się zebranych na terenie nieruchomości odpadów komunalnych oraz nieczystości ciekłych w sposób zgodny z przepisami ustawy i przepisami odrębnymi;
• uprzątnięcie błota, śniegu, lodu i innych zanieczyszczeń z chodników położonych wzdłuż nieruchomości, przy czym za taki chodnik uznaje się wydzieloną część drogi publicznej służącą dla ruchu pieszego położoną bezpośrednio przy granicy nieruchomości; właściciel nieruchomości nie jest obowiązany do uprzątnięcia chodnika, na którym jest dopuszczony płatny postój lub parkowanie pojazdów samochodowych;
• realizację innych obowiązków określonych w regulaminie.

Odpady zmieszane

Niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne są przekazywane przez właścicieli nieruchomości gminnej jednostce organizacyjnej lub przedsiębiorcy odbierającemu odpady komunalne, wpisanemu do rejestru działalności regulowanej, o którym mowa w art. 9b ust. 2 ustawy.

Zmiany w przepisach dotyczących śmieci >>

Pozbywanie się odpadów komunalnych następuje wyłącznie w miejscu ich wytworzenia (tj. „u źródła”) gminnej jednostce organizacyjnej lub przedsiębiorcy odbierając odpady komunalne posiadającemu stosowne uprawnienia. Wprowadzenie przepisu ma również na celu wyeliminowanie przypadków organizowania przez gminy wspólnych miejsc gromadzenia zbiórek odpadów komunalnych (poza miejscem ich wytworzenia) oraz ewentualnego transportu odpadów komunalnych przez właścicieli nieruchomości do tych miejsc. Dwukrotnie wyższa opłata za niesegregowanie odpadów ma na celu zachęcenie mieszkańców do prawidłowego, selektywnego zbierania odpadów komunalnych, a często w ogóle do podjęcia wysiłku selektywnego zbierania odpadów komunalnych.

Przeprowadzone ankiety, sygnały płynące od mieszkańców oraz od zarządców nieruchomości jednoznacznie wskazują kryterium cenowe jako najbardziej skuteczną metodę zachęty do prowadzenia selektywnej zbiórki odpadów przez mieszkańców.

Świadomość ekologiczna jest niewystarczającym powodem do proekologicznych zachowań w tym zakresie. Proponowana zmiana zakłada, że niedopełnienie przez właściciela nieruchomości obowiązku selektywnego zbierania odpadów komunalnych zgodnie z wymaganiami, określonymi w regulaminie, będzie skutkowało zgłoszeniem tego faktu przez podmiot odbierający odpady komunalne do gminy, która w drodze decyzji nałoży na właściciela danej nieruchomości wyższą stawkę opłaty za odbiór odpadów komunalnych za miesiąc lub miesiące, w których nastąpiło naruszenie obowiązku ustawowego.

Niedopełnienie obowiązku selektywnego zbierania odpadów dotyczy tych właścicieli nieruchomości, którzy nie chcą selektywnie zbierać odpadów i np. notorycznie w pojemnikach na odpady zmieszane umieszczają odpady, które powinny być gromadzone selektywnie w pojemnikach na papier, metale i tworzywa sztuczne, szkło oraz odpady ulegające biodegradacji. Nie dotyczy to natomiast sytuacji, kiedy w wyniku pomyłki o charakterze incydentalnym dany odpad zostanie zdeponowany do nieodpowiedniego pojemnika.

Pozbywanie się odpadów

Przesłankę „pozbycia się” można stwierdzić wyłącznie na podstawie zachowania posiadacza przedmiotu, z uwzględnieniem okoliczności obiektywnych umożliwiających odtworzenie zamiaru, jaki mu przyświecał w stosunku do tego przedmiotu. Nie chodzi tu przy tym o utratę kontroli nad przedmiotem, lecz zasadniczą zmianę jego wykorzystania, odmienną od głównego przeznaczenia, do którego przestał on się nadawać. Pozbyciem się przedmiotu będzie również przekazanie go (zbycie) innemu podmiotowi, który będzie go wykorzystywał w inny, zasadniczo odmienny od dotychczasowego sposób.

Odpadami mogą być także materiały podlegające ponownemu gospodarczemu wykorzystaniu i mogące być w związku z tym przedmiotem transakcji handlowej jako dobro o określonej wartości ekonomicznej. W kategorii odpadów mogą być traktowane także przedmioty, podlegające powtórnemu gospodarczemu wykorzystaniu, w tym poddawane procesom odzysku.

Definicja posiadacza odpadu zawarta w ustawie o odpadach jest szeroka i obejmuje zarówno podmioty będące posiadaczami samoistnymi odpadów w rozumieniu przepisów prawa cywilnego (osoby władające osobami jak właściciel), jak też posiadaczy zależnych, a więc osoby władające odpadem jak mające inne prawo do tego odpadu niż prawo własności.

Tym innym prawem może być zarówno prawo rzeczowe, jak i wynikające ze stosunku zobowiązaniowego. Posiadaczem odpadu w rozumieniu ustawy jest więc między innymi jego najemca, dzierżawca, czy leasingobiorca – jako posiadacze zależni tego odpadu.

Decydujące znaczenie ma tu (poza nielicznymi wyjątkami) faktyczne władztwo nad odpadem. Należy przyjąć, iż władztwo takie uzyskuje się z chwilą świadomego przejęcia odpadu od innego posiadacza (konieczna jest wola władania przedmiotem lub substancją stanowiącą odpad) lub – w przypadkach wytworzenia odpadu – z chwilą jego powstania (z chwilą spełnienia przesłanek uznania za odpad).

Potoczne rozumienie takich pojęć jak odpady, rzeczy zbędne, rzeczy ponownie wykorzystywane, śmieci itp. nie uwzględnia najczęściej wymagań dyktowanych względami ochrony środowiska, pewności działalności gospodarczej i obrotu, czystości i porządku, a nawet w skrajnych wypadkach bezpieczeństwa publicznego.

O możliwości niezastosowania przepisów o odpadach decydować będzie faktyczna ocena procesu organizacyjno-technologicznego w każdym indywidualnym przypadku oddzielnie względem konkretnego odpadu. Zatem to np. przedsiębiorca budowlany decyduje, co w jego ocenie będzie już stanowiło odpad, a co jeszcze będzie chciał poddać procesom organizacyjno-technologicznym.  

Podstawa prawna

Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (DzU z 2020 r. poz. 1439 ze zm.).