Proces cyfryzacji ewidencji gruntów i budynków z negatywną oceną NIK

Na potrzeby raportu NIK przeprowadziła kontrolę w 18 starostwach oraz GUGiK za lata 2017 – I połowa 2021, a także badanie kwestionariuszowe w 346 powiatach.

Stan danych EGiB we wszystkich kontrolowanych jednostkach nie był zgodny z wymaganymi normami, standardami i modelem danych. Zarówno w terminach określonych obowiązującymi przepisami, jak i do dnia zakończenia kontroli. Na dzień 1 stycznia 2017 r. EGiB była zmodernizowana z uwzględnieniem obowiązujących norm i standardów w zaledwie 7,2 proc. obrębów ewidencyjnych. Do 30 czerwca 2021 r. okazało się, że 78,5 proc. obrębów nadal wymagało modernizacji. Dodatkowo, tylko w 35 ankietowanych powiatach posiadano EGiB dla wszystkich obrębów, zmodernizowaną zgodnie z wymogami i standardami.

W całej Polsce nadal konieczne jest przeprowadzenie procedury ustalenia granic dla 1 869 081 działek ewidencyjnych na obszarach miejskich. Stanowi to aż 22,8 proc. wszystkich działek. Na terenach wiejskich jest to 14 841 994 działek, czyli 49,9 proc. ogółu.

Brak funduszy i ciągła zmiana regulacji

Raport NIK wskazuje podstawowe powody powyższej sytuacji. Istotną kwestią jest brak środków finansowych na modernizację i cyfryzację. Izba szacuje, że doprowadzenie ewidencji w całym kraju do oczekiwanego stanu może kosztować nawet 5,3 mld zł. W latach 2017–2020 na prace modernizacyjne w powiatach wydano ok. 397 mln zł w skali kraju, co daje ok. 7,5 proc. kwoty oszacowanej przez starostów jako niezbędnej do pełnej modernizacji. Mimo że gminy są jednymi z głównych beneficjentów aktualnych i pełnych danych tej ewidencji to żadna gmina w kontrolowanych jednostkach nie współfinansowała cyfryzacji i modernizacji EGiB.

Może Cię zainteresuje: Najnowsze trendy w branży nieruchomości

NIK podkreśla też, że nie pomogły częste nowelizacje rozporządzenia ws. EGiB, które rozszerzają wymagany zakresu danych. Wymusza to na starostwach wydatkowanie kolejnych środków na modernizację i cyfryzację, których samorządy nie otrzymują od państwa. Izba dostrzegła jednocześnie, że główny geodeta kraju wsparł powiaty w modernizacji EGiB w ramach projektu ZSIN faza II, jednak nie było to w pełni skuteczne. W 50 na 120 starostw, które przystąpiły do udziału w projekcie, modernizacje nie zostały przeprowadzone.

Brak zasobów ludzkich

Według NIK starostowie zapewnili infrastrukturę informatyczną i oprogramowanie niezbędne do prowadzenia EGiB, ale nie zagwarantowali zasobu kadrowego administracji geodezyjnej pozwalającego na skuteczną realizację obowiązków określonych w prawie. Posiadane przez pracowników kwalifikacje i ich stan liczbowy w większości przypadków były wystarczające jedynie do bieżącego prowadzenia ewidencji.

Stwierdzono też problemy w zatrudnianiu nowych, wykwalifikowanych kierunkowo pracowników powiatowej administracji geodezyjnej, jak również odnotowano tendencję do pogarszania się ich kwalifikacji i merytorycznego przygotowania.  Jedną z konsekwencji tych problemów kadrowych jest aktualizowanie EGiB z opóźnieniem w stosunku do terminu określonego przepisami prawa. Negatywny aspekt problemu stanowią skala i wielkość opóźnień od kilku dni do ponad półtora roku.

Brak odpowiedniego nadzoru nad EGiB

Drugim kluczowym problemem wskazanym przez NIK jest brak odpowiedniego nadzoru nad prowadzeniem EGiB. Proces cyfryzacji EGiB nie był przedmiotem kontroli wewnętrznych w badanych starostwach, ale też problemem jest nadzór zewnętrzny. GGK, wykonując zadania w zakresie organizowania, koordynacji i monitoringu działań dotyczących tworzenia, rozwijania i rozbudowy EGiB, nie ma na podstawie obowiązujących przepisów bezpośredniego wpływu na ukończenie przeprowadzenia cyfryzacji i modernizacji EGiB.

Może Cię zainteresuje: Unijny zakaz używania pieców gazowych

GGK skoncentrował swoje działania na rozbudowie systemów teleinformatycznych umożliwiających innym organom i instytucjom dostęp do danych dotychczas zgromadzonych przez starostów w EGiB, niezależnie od uprzednio zaprojektowanego ZSIN. Systemy te jednak nie umożliwiały weryfikacji jakości i kompletności EGiB. W ocenie NIK funkcjonujący obecnie system nadzoru starostów nie zapewnia przekazywania ministrowi przez GGK rzetelnych danych o faktycznym stanie EGiB i jej modernizacji. 

Nierzetelne dane ze starostw

NIK stwierdził przekazywanie nierzetelnych danych o stanie EGiB w ok. 78 proc. skontrolowanych starostw. W ocenie Izby GGK nie wykorzystał możliwości pozyskania wiedzy o rzeczywistym stanie EGiB. Współpraca GGK i wojewodów przy sprawowaniu nadzoru nad realizacją polityki państwa w zakresie EGiB, w praktyce polegała tylko na zlecaniu przez głównego geodetę kraju priorytetowych tematów kontroli WINGiK, którzy działali pod zwierzchnictwem wojewody. Jednak po przeprowadzeniu przez inspekcję tych kontroli, GGK nie dokonywał merytorycznych i kompleksowych analiz ich wyników.

Zalecenia NIK

W związku z ustaleniami kontroli, NIK wnosi do premiera o zapewnienie starostom odpowiednich środków na modernizację EGiB, podkreślając, że jeśli rząd zmienia przepisy, powinny iść za tym dodatkowe środki dla powiatów. Ministrowi rozwoju i technologii NIK zaleca wystąpienie z inicjatywą opracowania rządowego programu określającego zasady i kierunki działania organów SGiK realizujących politykę państwa w obszarze prowadzenia EGiB.

Zdaniem NIK konieczna jest również inicjatywa ustawodawcza w sprawie określenia szczegółowych kompetencji nadzorczych wojewody nad zapewnianiem przez starostów jakości, aktualności i zupełności danych EGiB. W przepisach należy również określić zasady i procedury udzielania wsparcia merytorycznego przez GGK wojewodom w zakresie ich nadzoru nad starostami.

GGK powinno zorganizować system szkoleń dla pracowników organów administracji i nadzoru geodezyjno-kartograficznego oraz wykonawców prac geodezyjnych. Starostwom Izba rekomenduje wzmocnienie kadrowe urzędów oraz obsadzenie stanowisk geodety powiatowego.

Źródło: Geoforum; NIK

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!