Wyrok NSA: weryfikacja nieruchomości zwróconych zaraz po wojnie

Tysiące warszawskich nieruchomości mogą trafić do Komisji Weryfikacyjnej tylko dlatego, że były objęte w przeszłości dekretem Bieruta. Nie chodzi tylko o znane i medialne pojedyncze sprawy, w których do takich zwrotów dochodziło w kontrowersyjnych okolicznościach, ale o obrót prawami dekretowymi na rynkowych, uczciwych zasadach.

Tylko właściciele i spadkobiercy mogą otrzymać zwrot

NSA stwierdził, że prawo do zwrotu nieruchomości warszawskich objętych dekretem Bieruta przysługuje wyłącznie byłym właścicielom lub ich spadkobiercom. Handlarze roszczeniami już takiego przywileju mieć nie będą. To pierwszy taki wyrok. Prawnicy zajmujący się reprywatyzacją mają nadzieję, że kolejnych takich orzeczeń nie będzie. W przeciwnym wypadku zostanie zniweczone bezpieczeństwo obrotu nieruchomościami w stolicy.

W swoim wyroku, NSA literalnie zinterpretował art. 7 ust. 2 dekretu Bieruta. Doszedł do przekonania, że o ile wnioski zwrotowe mogły być składane po zakończeniu II wojny światowej przez różne kategorie osób, w tym np. następców prawnych byłych właścicieli, niebędących ich spadkobiercami, o tyle sam zwrot mógł nastąpić jedynie na rzecz tych właścicieli lub ich spadkobierców.

Według NSA inni następcy prawni dawnych właścicieli, np. nabywcy praw i roszczeń dekretowych nie mają interesu prawnego w rozumieniu art. 28 kodeksu  postępowania administracyjnego i nie wstępują do postępowań zwrotowych w miejsce zbywców, gdyż brakuje przepisu w dekrecie Bieruta, uzasadniającego taki interes.

Może Cię zainteresuje: Organy podatkowe blokują prawo do dziedziczenia ulg

Eksperci prawni tłumaczą, że NSA zakwestionował jednolitą wykładnię art. 7 ust. 2 dekretu, przyjętą przez organy administracji, sądy cywilne, a następnie sądy administracyjne, stosowaną od niemal 77 lat, zgodnie z którą prawa i roszczenia dekretowe mają charakter zbywalny, a nabywcy tych praw wchodzą w miejsce zbywców w postępowaniach zwrotowych na podstawie art. 30 ust. 4 k.p.a. NSA nie ukrywał zdziwienia, że dopiero ten skład orzekający dostrzegł tę oczywistość, przy czym w żaden sposób nie odniósł się do bogatego dorobku orzecznictwa i doktryny (wypracowanego m.in. przez twórców dekretu Bieruta i jego praktyków stosujących ten przepis zaraz po jego wejściu w życie), jednoznacznie akceptującego obrót cywilnoprawny roszczeniami dekretowymi jako prawami majątkowymi i dopuszczającego nabywców tych praw do udziału w postępowaniach zwrotowych na prawach strony.

W opinii prawników, jeżeli zaproponowana przez NSA wykładnia utrzyma się w kolejnych orzeczeniach tego sądu, doprowadzi to do jeszcze większego chaosu prawnego niż dotychczasowa działalność orzecznicza Komisji Weryfikacyjnej. Ostrzegają oni: skoro NSA uważa, że prawo do zwrotu nieruchomości warszawskich przysługiwało od 1945 r. jedynie dawnym właścicielom (z przyczyn naturalnych została ich jedynie znikoma liczba) lub ich spadkobiercom, zagrożone są wszystkie zwroty dokonane w ostatnich 77 latach, dokonane na rzecz innych następców prawnych dawnych właścicieli.

Jest to całkiem realne. Na poniedziałkowej konferencji prasowej wiceminister sprawiedliwości Sebastian Kaleta, przewodniczący Komisji Weryfikacyjnej zapowiedział, że komisja zacznie rewidować sprawy zwrotowe.  Według niego NSA zakwestionował de facto wszystkie decyzje zwrotowe i odszkodowawcze wydane na rzecz nabywców roszczeń. - Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że taki obrót roszczeniami nigdy nie powinien mieć miejsca. Sąd prawomocnie potwierdził dziś orzeczenia komisji w sprawach czterech nieruchomości. Oznacza to, że w każdej podobnej sprawie, gdzie występowali handlarze roszczeń, będą analogiczne rozstrzygnięcia – podkreślił wiceminister Sebastian Kaleta.

Obrót roszczeniami i nabywcy sprywatyzowanych lokali

Prawnicy przypominają, że obrót roszczeniami był powszechny już po zakończeniu działań wojennych, a następnie odżył w latach 80-tych ubiegłego wieku. Wyrok NSA ma znaczenie też nie tylko dla handlarzy roszczeniami, ale wpływa na sytuację osób, które kupiły mieszkanie lub budynek wcześniej sprywatyzowany. 

Wiceminister Sprawiedliwości Sebastian Kaleta już zapowiedział kolejny przegląd spraw zwrotowych pod tym kątem, co oznacza wszczynanie postępowań przed Komisją Weryfikacyjną w stosunku do wielu nowych nieruchomości warszawskich. Wszczęcie takiego postępowania wyłącza z automatu rękojmię wiary publicznej ksiąg wieczystych i w zasadzie blokuje jakikolwiek dalszy obrót taką nieruchomością do czasu zakończenia postępowania weryfikacyjnego. To zaś może trwać latami, nawet jeżeli nieruchomość była już wcześniej przedmiotem obrotu po jej zwrocie. Oznacza to paraliż obrotu kolejnymi nieruchomościami warszawskimi i dodatkowy kłopot dla podmiotów profesjonalnie zajmujących się nieruchomościami warszawskimi, które powinny dokonywać dodatkowych analiz prawnych również pod kątem tego typu ryzyka.

Może Cię zainteresuje: Wywłaszczanie nieruchomości pod gminne budownictwo mieszkaniowe

Komisja Weryfikacyjna będzie także dążyła do tego, by hurtowo wpisywać jak największą liczbę wzmianek do  ksiąg wieczystych nieruchomości. Już teraz żąda od warszawskiego ratusza przejmowania tych kamienic i działek, co jest praktycznie niemożliwe, ponieważ często kupiły je od handlarzy inne osoby.  Poza tym dziś w dużej mierze są to apartamentowce, a w przeszłości były to zrujnowane kamienice. Według prawników, doszłoby więc do bezpodstawnego wzbogacenia.

Zwrot nieruchomości i co dalej?

W wielu wypadkach komisja może unieważnić zwrot nieruchomości. Czy osoba, która kupiła mieszkanie w  takim budynku, straci lokal? Prawnicy uspokajają, że prawo własności do mieszkania nie będzie zagrożone, choć pod pewnym warunkiem. 

W chwili nabycia nieruchomości nowy właściciel był w dobrej wierze. Stan dobrej wiary determinuje w szczególności brak wpisu ostrzeżeń w księdze wieczystej, brak oświadczeń sprzedającego w umowie sprzedaży, że w stosunku do nieruchomości prowadzone są postępowania mogące doprowadzić do podważenia prawa własności zbywcy lub niemożność dowiedzenia się z łatwością przez kupującego o takich postępowaniach lub nieprawidłowościach. Dotyczy to zarówno właściciela mieszkania, jak i dewelopera pod warunkiem, że nabyli oni prawo własności w drodze odpłatnej umowy. 

Zagrożeni mogą  czuć się ci, którzy nabyli roszczenia do nieruchomości warszawskiej przed wszczęciem lub w toku postępowań administracyjnych jej dotyczących. Podmiot, który uzyskał prawo własności nieruchomości lub odszkodowanie w oparciu o nabyte wcześniej roszczenia, może zostać zobowiązany przez komisję do zapłaty równowartości nieruchomości, co do której zwrot jest niemożliwy wskutek dalszego odpłatnego zbycia.

Źródło: prawo.pl

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!