Rząd planuje ustawę regulującą własność niektórych ogólnodostępnych dróg

Projekt ustawy o szczególnych rozwiązaniach dotyczących regulacji stanu prawnego niektórych dróg ogólnodostępnych ma ułatwić gminom nabywanie własności nieruchomości pozostających w ich władaniu od co najmniej 20 lat (w dniu wejścia w życie ustawy). Chodzi o tereny zajęte pod drogi, które nie zostały zaliczone do kategorii dróg publicznych, a są drogami ogólnodostępnymi o utwardzonej powierzchni. Odbywa się po nich ruch pojazdów i pieszych, są funkcjonalnie zbliżone do dróg publicznych i z nimi połączone. Nowy przepis ma pomóc rozwiązać problemy występujące w codziennej praktyce administracyjnej. Z proponowanych rozwiązań skorzystają samorządy, a także mieszkańcy gmin.

Szczególnie dotknięte południe Polski

Kancelaria prezydenta wskazuje, że problemy z uporządkowaniem stosunków własnościowych infrastruktury drogowej dotyczą szczególnie terenów wiejskich i podgórskich, objętych kiedyś zaborem austriackim (woj. małopolskie, podkarpackie, śląskie). W wielu miejscowościach osadnictwo ma charakter rozproszony, poszczególne wsie składają się z niewielkich osad (kilka lub kilkanaście domostw). Prowadzą do nich drogi, które często nie mają charakteru dróg publicznych w rozumieniu obowiązującego prawa. Nadanie im statusu drogi publicznej jest praktycznie niemożliwe, ponieważ nie spełniają one warunków określonych w przepisach technicznych dla dróg publicznych. 
Powodem jest przede wszystkim ukształtowanie terenu – drogi są często bardzo wąskie, kręte, o bardzo dużych kątach nachylenia powierzchni. Wiele z nich to dawne drogi dojazdowe do pól i drogi zbudowane w ramach tzw. czynów społecznych.

Może Cię zainteresuje: Nowe przepisy o firmach rodzinnych

Kancelaria prezydenta w uzasadnieniu projektu wyjaśnia, że w zdecydowanej większości przypadków prawo własności terenów przylegających do dróg zostało uregulowane w trybie ustawy uwłaszczeniowej z 1971 roku. Właścicielami gruntu pod samą drogą są osoby zmarłe kilkadziesiąt, a czasami ponad 100 lat temu. Do tego dochodzi problem współwłasności, a to powoduje, że uregulowanie tytułu do gruntów pod drogami na drodze cywilnej jest obecnie niemożliwe. Próby rozwiązania problemu w drodze wniosku o stwierdzenie zasiedzenia, z powodu obiektywnej niemożności ustalenia przez sąd kręgu uczestników postępowania, zwykle kończą się niepowodzeniem.

Korzyść dla mieszkańców i gmin

Projektowane przepisy mają doprowadzić do uzyskania własności danej drogi przez gminę, co rozwiąże problemy korzystających z tej drogi mieszkańców. Dziś, by skorzystać z należnych im praw, właściciele nieruchomości muszą wylegitymować się dostępem nieruchomości do drogi publicznej. W szczególności dotyczy to możliwości dokonania podziału nieruchomości działki budowlanej, uzyskania warunków zabudowy i zagospodarowania terenu, czy uzyskania pozwolenia na budowę domu. Brak dostępu do dróg mających uregulowany stan prawny, a zwłaszcza status dróg publicznych, poważnie ogranicza prawa podmiotowe właścicieli takich nieruchomości.
Samorządy również nie mogą właściwie wykonywać swoich zadań, ponieważ prawo nie pozwala im dokonywać nakładów inwestycyjnych na nieruchomościach, do których nie posiadają tytułu prawnego. Według interpretacji Regionalnych Izb Obrachunkowych JST nie mogą także wydatkować pieniędzy na bieżące utrzymywanie tych dróg pomimo, że związane są one z zaspokajaniem potrzeb lokalnej wspólnoty mieszkańców.

Przejęcie drogi do 2035 roku

Projektowana ustawa określa:

• szczególne rozwiązania związane z regulacją stanu prawnego nieruchomości gruntowych użytkowanych jako drogi ogólnodostępne,
• organy właściwe w sprawach związanych z regulacją stanu prawnego nieruchomości gruntowych użytkowanych jako drogi ogólnodostępne,
• zasady ustalania odszkodowania za nieruchomości gruntowe użytkowane jako drogi ogólnodostępne.

Projekt wskazuje, że nieruchomości gruntowe pozostające w dniu wejścia w życie ustawy co najmniej 20 lat we władaniu gminy, użytkowane w całości jako drogi ogólnodostępne, niezaliczone do kategorii dróg publicznych, mogą zostać nabyte na własność gminy za odszkodowaniem, na wniosek złożony najpóźniej do 31 grudnia 2035 roku.

Może Cię zainteresuje: Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego

Za dowód wykonania przez gminę władztwa nad nieruchomością zajętą na drogę ogólnodostępną będzie służył opis stanu zagospodarowania, zainwestowania i uzbrojenia nieruchomości, w tym m.in.: wykonywanie takich prac jak wykaszanie trawy, zbieranie śmieci, naprawianie nawierzchni i poboczy, odśnieżanie, asfaltowanie czy żwirowanie. W myśl projektowanych przepisów, dokumentami potwierdzającymi władanie przez gminę nieruchomości co najmniej 20 lat od dnia wejścia w życie ustawy będą w szczególności:

• umowy dotyczące robót budowlanych lub utrzymania drogi ogólnodostępnej;
• rachunki faktury za wykonanie robót budowlanych, protokoły odbioru robót budowlanych;
• umowy ubezpieczenia drogi;
• metryki, plany liniowe, rejestr wykonanych robót, protokoły przeglądu drogi;
• dowody zeznań właścicieli nieruchomości zajętych pod drogę ogólnodostępną, właścicieli nieruchomości sąsiednich pracowników urzędów;
• dokumenty potwierdzające przeznaczenie środków budżetowych gminy na inwestycje drogowe;
• dokumentacja prac geodezyjnych wykonanych w celu uregulowania stanu prawnego istniejącej drogi ogólnodostępnej;
• dokumentacja projektowa przebudowy drogi ogólnodostępnej, sporządzona przed wejściem w życie ustawy;
• wypis z ewidencji gruntów i budynków.

Wniosek wójta, ale też mieszkańców

W myśl projektowanej ustawy przyjęcie nieruchomości na własność gminy będzie następowało na wniosek wójta (burmistrza, prezydenta miasta) złożony w terminie do 31 grudnia 2035 r., na podstawie decyzji o nabyciu nieruchomości wydawanej przez starostę.
Pod pewnymi warunkami procedurę nabycia przez gminę własności nieruchomości drogowej będą mogli zainicjować dotychczasowi właściciele nieruchomości stanowiących drogę ogólnodostępną. Wniosek będzie musiało złożyć co najmniej 2/3 właścicieli nieruchomości stanowiących dojazd do co najmniej 10 nieruchomości zlokalizowanych przy drodze. Po przejęciu drogi ogólnodostępnej uzyska ona status drogi publicznej zaliczonej do kategorii dróg gminnych.
Projektowane przepisy zapewniają stronie kwestionującej decyzję o nabyciu nieruchomości możliwość kontroli sądowo-administracyjnej.

Może Cię zainteresuje: Nowelizacja Kodeksu pracy wchodzi w życie

Czy będą odszkodowania?

Ustawa ureguluje także kwestie tzw. resztówek, czyli gruntów pozostałych po nabyciu części nieruchomości pod drogę, które nie nadają się do wykorzystania na dotychczasowe cele. Właściciel lub użytkownik wieczysty może złożyć wniosek do wójta o nabycie resztówki. Będzie ono następować w drodze umowy.
Za przejęcie nieruchomości użytkowanej wieczyście oraz za ograniczone prawa rzeczowe do nieruchomości, które przeszły na własność gminy, przysługuje odszkodowanie w wysokości uzgodnionej między gminą, a dotychczasowym właścicielem użytkownikiem wieczystym lub osobą, której przysługuje ograniczone rzeczowe prawo do nieruchomości. Wysokość odszkodowania będzie ustalana na podstawie operatu szacunkowego.
Kancelaria prezydenta podkreśla, że projektowane rozwiązania mają charakter fakultatywny, co oznacza, że gmina będzie decydowała, czy chce z nich skorzystać. Projektowana ustawa ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

Źródło: prawo.pl