Opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi

Obowiązek uiszczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi wynika z przepisów ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (DzU z 2021 r. poz. 888 z późn. zm.), zwanej dalej w treści niniejszego tekstu „UCPG”. Stosownie do art. 6h tej ustawy, właściciele nieruchomości zamieszkałych są obowiązani ponosić na rzecz gminy, na terenie której są położone ich nieruchomości, opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Przez właścicieli nieruchomości należy rozumieć także współwłaścicieli, użytkowników wieczystych oraz jednostki organizacyjne i osoby posiadające nieruchomości w zarządzie lub użytkowaniu, a także inne podmioty władające nieruchomością.¹ Zgodnie z art. 2a UCPG, jeżeli obowiązki wskazane w ustawie mogą jednocześnie dotyczyć kilku podmiotów spośród wskazanych w ust. 1 pkt 4, obowiązany do ich wykonania jest podmiot lub podmioty faktycznie władające nieruchomością. W takim przypadku podmioty, o których mowa w ust. 1 pkt 4, mogą w drodze umowy zawartej w formie pisemnej, wskazać podmiot obowiązany do wykonania obowiązków wynikających z ustawy.

Opłata to danina publiczna

Stosowanie do art. 6q UCPG, w sprawach dotyczących opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, stosuje się przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa z tym, że uprawnienia organów podatkowych przysługują wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta, a w przypadku przejęcia przez związek międzygminny zadań gminy, o których mowa w art. 3 ust. 2, w zakresie opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, które stanowią dochód związku międzygminnego – zarządowi związku międzygminnego. Niemniej jednak, pomimo że w sprawach dotyczących opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi stosuje się przepisy Ordynacji Podatkowej, to nie ma ona charakteru podatkowego.²

„Opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi ma charakter daniny publicznej (por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 listopada 2013 r., sygn. K 17/12), nakładanej w drodze ustawy.

W konsekwencji, każdy kto znajdzie się w sytuacji opisanej w ustawie (zrealizuje daninowy stan faktyczny), zobowiązany jest do zapłaty opłaty na takich samych zasadach. Podmiot objęty tą daniną wstępuje w stosunki prawne z góry ustalone przez ustawodawcę. Dlatego nie jest możliwe modyfikowanie treści ustawy w drodze umów, czy porozumień zawieranych przez podmiot obowiązany z tytułu opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Zgodnie z ustawą o utrzymaniu czystości i porządku w gminach podmiotem obowiązanym z tytułu opłaty za gospodarowanie odpadami jest właściciel nieruchomości (por. wyrok WSA w Gliwicach z dnia 6 września 2017 r., sygn. akt III SA/Gl 607/17, dostępny podobnie jak pozostałe powołane orzeczenia sądów administracyjnych w CBOSA na stronie orzeczenia.nsa.gov.pl).

W świetle przepisów powołanej ustawy z dnia 13 września 1996 r. obowiązek ponoszenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi obciąża właścicieli nieruchomości (współwłaścicieli), na których zamieszkują mieszkańcy, z mocy prawa. Ustawodawca przyjął więc założenie, że zamieszkiwanie na nieruchomości jest równoznaczne z wytwarzaniem odpadów (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 listopada 2016 r., sygn. akt II FSK 1768/16). Zatem samo zamieszkiwanie na nieruchomości rodzi obowiązek ponoszenia przedmiotowej opłaty.”³ Co więcej, „skoro opłata ta jest daniną publiczną, to ma ona charakter obowiązkowy i mieszkaniec gminy nie jest zwolniony od jej płacenia nawet wtedy, gdy gmina niewłaściwie organizuje odbiór opadów.”⁴

Opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi stanowi dochód gminy⁵.

Z pobranych opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi gmina pokrywa koszty funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi⁶. Środki z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi nie mogą być wykorzystane na cele niezwiązane z pokrywaniem kosztów funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi.

Termin opłaty

Stosownie do art. 6i ust. 1 UCPG obowiązek ponoszenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi powstaje:

• w przypadku nieruchomości, na której zamieszkują mieszkańcy – za każdy miesiąc, w którym na danej nieruchomości zamieszkuje mieszkaniec;
• w przypadku nieruchomości, na której nie zamieszkują mieszkańcy – za każdy miesiąc, w którym na danej nieruchomości powstały odpady komunalne;
• w przypadku nieruchomości, na której znajduje się domek letniskowy, i innej nieruchomości wykorzystywanej na cele rekreacyjno-wypoczynkowe – za rok bez względu na długość okresu korzystania z nieruchomości.

Zgodnie z art. 6i ust. 2 UCPG, w przypadku gdy w danym miesiącu na danej nieruchomości mieszkaniec zamieszkuje przez część miesiąca, opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi w miesiącu, w którym nastąpiła zmiana, uiszcza się w gminie, w której dotychczas zamieszkiwał, a w nowym miejscu zamieszkania – począwszy od miesiąca następnego, po którym nastąpiła zmiana.

Wyliczenie wysokości opłaty

Zgodnie z art. 6j ust. 1 UCPG w przypadku nieruchomości, o której mowa w art. 6c ust. 1, opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi stanowi iloczyn:

• liczby mieszkańców zamieszkujących daną nieruchomość, lub
• ilości zużytej wody z danej nieruchomości, lub
• powierzchni lokalu mieszkalnego
• – oraz stawki opłaty ustalonej na podstawie art. 6k ust. 1.

Jak stanowi natomiast art. 6j ust. 2 UCPG w przypadku nieruchomości, o której mowa w art. 6c ust. 1, rada gminy może uchwalić jedną stawkę opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi od gospodarstwa domowego.

„Powyższe metody są równorzędne w tym znaczeniu, że ich umiejscowienie w ramach art. 6j nie przesądza o ich pierwszeństwie w wyborze przez radę gminy, czy też uprzywilejowaniu względem pozostałych metod. Ustawodawca zagwarantował radzie gminy prawo – będące jednocześnie jej obowiązkiem – wyboru sposobu obliczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi spośród rozwiązań wskazanych w art. 6j ust. 1 pkt 1–3 oraz ust. 2 UCPG.

Oznacza to, że organowi stanowiącemu gminy pozostawiono swobodę wyboru jednej z wskazanych alternatywnie przez ustawę możliwości ustalania wysokości opłaty. Każde z tych rozwiązań mieści się w granicach prawa, a opowiedzenie się za jednym z nich jest przejawem realizacji zasady samodzielności gminy, będącej immanentną cechą samorządu terytorialnego (za: wyrok NSA z 9.02.2017 r., sygn. akt II FSK 3080/16, LEX nr 2254377) (zob. komentarz do art. 6k).”⁷

W przypadku budynków stanowiących własność wspólnot mieszkaniowych, spółdzielni mieszkaniowych, a także budynków Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego, opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi rozdzielana (dzielona) jest na poszczególne podmioty, którym przysługuje tytuł prawny do lokalu, np. właścicieli lokali lub najemców.⁸

Obowiązujące przepisy nie przyznają jednak organom gminy kompetencji do określania w drodze zarządzenia lub uchwały, która ze swej istoty musiałaby mieć charakter aktu prawa miejscowego, zasad rozliczania rzeczonej opłaty – niezależnie od określonej przez gminę metody metodę ustalania tej opłaty – pomiędzy ww. podmiotami.

Deklaracja śmieciowa

Zgodnie z art. 6m ust. 1 UCPG właściciel nieruchomości jest obowiązany złożyć do wójta, burmistrza lub prezydenta miasta deklarację o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi w terminie 14 dni od dnia zamieszkania na danej nieruchomości pierwszego mieszkańca lub powstania na danej nieruchomości odpadów komunalnych. Deklaracja zawiera dane niezbędne do określenia wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz wysokość opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi.⁹ W przypadku nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, rada gminy może wprowadzić możliwość wskazania w deklaracji częstotliwości odbioru odpadów komunalnych poszczególnych frakcji, z tym że w okresie od kwietnia do października częstotliwość odbierania niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych oraz bioodpadów stanowiących odpady komunalne nie może być rzadsza niż określona w uchwale rady gminy, o której mowa w art. 6r ust. 3, a w przypadku jej nieokreślenia w uchwale – nie rzadsza niż raz na 2 tygodnie.¹⁰ W przypadku nieruchomości, na której znajduje się domek letniskowy, lub innej nieruchomości wykorzystywanej na cele rekreacyjno-wypoczynkowe deklaracja może zawierać wskazanie okresów korzystania z nieruchomości.¹¹

Zauważyć w tym miejscu należy, iż „przepisy UCPG, nie dają podstaw do wymagania złożenia odrębnej deklaracji dla każdego budynku wielolokalowego, jeżeli nie są odrębnymi od gruntu nieruchomościami. Przepisy te nie przewidują także tzw. deklaracji zbiorczej, ale formalny sposób ujęcia danych w formularzu deklaracji jest kwestią techniczną.”¹²

Składanie deklaracji za gospodarowanie odpadami komunalnymi jest czynnością zwykłego zarządu nieruchomością, a zatem zarząd wspólnoty może dokonać takiej czynności samodzielnie.¹³   

Opłaty a zużycie wody

W praktyce najwięcej pytań pojawia się w przypadku, gdy opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi jest wyliczana w oparciu o zużycie wody. Tak jak zostało już to powyżej po części wspomniane, obowiązujące przepisy prawa powszechnie obowiązującego ani przepisy prawa miejscowego, nie ustalają zasad rozliczenia przedmiotowej opłaty pomiędzy właścicielem (właścicielami) nieruchomości, a innymi osobami, którym przysługuje do niej tytuł prawy. Dla porządku zauważyć w tym miejscu należy, iż rozliczenie takiej opłaty powinno mieć miejsce także w przypadku osób zamieszkujących w nieruchomości bez tytułu prawnego. Może pojawić się jednak praktyczne pytanie, co w przypadku tzw. pustostanów, tj. kto powinien płacić za nie – czy np. właściciel lokalu we wspólnocie mieszkaniowej, czy były najemca, który zużywał wodę, ale już nie zamieszkuje w lokalu. Nie wydaje się zasadnym przyjęcie, aby w tego typu przypadkach właściciel lokalu był obowiązkowo obciążany rzeczoną opłatą. Należy w takich przypadkach mieć na uwadze jedną z naczelnych zasad dotyczących ochrony środowiska, która obowiązuje na terenie Unii Europejskiej, tj. zasadą „zanieczyszczający płaci”. Jak stanowi art. 14 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylająca niektóre dyrektywy zgodnie z zasadą „zanieczyszczający płaci” koszty gospodarowania odpadami muszą być ponoszone przez pierwotnego wytwórcę odpadów lub przez obecnego lub poprzednich posiadaczy odpadów. Zasada ta została także zapisana wprost i w polskich przepisach. Jak bowiem stanowi art. 7 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (DzU z 2020 r. poz. 1219 z późn. zm.), kto powoduje zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty usunięcia skutków tego zanieczyszczenia.

Mając na uwadze powyższe zasadnym wydaje się przyjęcie, iż np. wspólnota mieszkaniowa lub spółdzielnia mieszkaniowa powinna taką opłatę rozliczyć na innych właścicieli lub korzystających z lokali. W przypadku zaś, gdy w lokalu pojawia się nowy najemca, powinien zostać obciążony rzeczoną opłatą wyliczoną np. na podstawie średniego zużycia. Brak takiego obciążenia mógłby spowodować, iż najemca lokalu nie uiszczałby opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi na skutek braku zużycia wody w okresie wskazanym w deklaracji.    

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!

¹ Art. 2 ust. 1 pkt 4 UCPG

² Por. wyrok WSA w Szczecinie z 3.06.2020 r., sygn. akt I SA/Sz 903/19, LEX nr 3030444

³ Wyrok WSA w Gdańsku z 7.01.2021 r., sygn. akt I SA/Gd 866/20, LEX nr 3115426

⁴ Wyrok WSA w Gliwicach z 10.01.2018 r., sygn. akt I SA/Gl 1111/17, LEX nr 2430312

⁵ Art. 6r ust. 1 UCPG

⁶ Art. 6r ust. 2 UCPG

⁷ M. Budziarek [w:] A. Szymczak, M. Budziarek, Utrzymanie czystości i porządku w gminach. Komentarz, Warszawa 2021, art. 6(j)

⁸ Por. wyrok WSA we Wrocławiu z 30.01.2015 r., I SA/Wr 2241/14, LEX nr 1654566

⁹ Art. 6m ust. 1a UCPG

¹⁰ Art. 6m ust. 1aa UCPG

¹¹ Art. 6m ust. 1ab UCPG

¹² wyrok WSA w Poznaniu z 8.05.2019 r., sygn. akt I SA/Po 98/19, LEX nr 2675400

¹³ wyrok WSA w Bydgoszczy z 4.10.2016 r., sygn. akt I SA/Bd 359/16, LEX nr 2151931